Қадимги ва ўрта аср фалсафаси, Янги ва энг янги давр фалсафаси

Ислоҳотчилик ва маърифатпарварлик янги фалсафасининг шаклланишида қомусий билим соҳиби, табиий ва аниқ фанларни чуқур билиши туфайли муҳандис деб улуғланган Аҳмад Дониш (1827-1897) алоҳида ўрин тутади. У астрономия ва космология соҳаларидагина тадқиқотлар олиб бориб қолмай, фалсафа, тарих, адабиёт, мусиқа санъати ва хаттотлик фанларида ҳам етук эди

Муҳаммад Аминхўжа Муқимий (1850-1903) ва Зокиржон Фурқат (1859-1909) каби шоирлар туркистонликларнинг оғир иқтисодий аҳволидан қайғурадилар ва ўз ижодлари орқали мустамлакачиликка қарши кайфиятнинг кучайишига ёрдам бердилар

Зокиржон Фурқатнинг маърифатпарварлик қарашлари унинг «Илм хосияти», «Ақл мажлиси хусусида», «Виставка хусусида» ва бошқа машҳур шеърларида ўз ифодасини топган. У маданиятнинг оташин тарғиботчиси эди. Европа маданиятига катта аҳамият бериб, илғор халқлар сафидан жой олиш учун ёшларни билим эгаллашга чақиради.

Жадидчилик - XIX аср охири - ХХ аср бошидаги кўплаб Шарқ мамлакатларидаги миллий-тараққийпарвар зиёлиларнинг ислоҳотчилик ҳаракати. Бу ҳаракат Ўрта Осиё халқларининг маданий, миллий-сиёсий жиҳатдан ривожланиши учун алоҳида аҳамиятга эга бўлди. "Жадидлар" деган номнинг ўзи "усули жадид" ("Янги усуллар") тушунчаси асосида келиб чиққан. Бу атама остида ўқитишнинг янги усуллари тушунилар, янги усулдаги мактаблар шу асосда қурилган эди.

Ўзбек файласуфлари

2.2. Антик давр фалсафаси. Илк ўрта аср Ғарб фалсафаси ривожланишининг умумий белгилари.

Фалес (эрамиздан олдинги
624-547 йиллар),
у Милет шаҳрида истиқомат қилгaн.
Дунёнинг асосида сув ётади,
ҳамма нарса сувдан келиб чиқади ва
яна сувга айланади
Анаксимандр (эр.ав. 610-540 йй)
Дунёнинг асосига газсимон модда (апейрон)ни қўяди.
У Қуёш соатини ихтиро қилган ва биринчи
бўлиб Юнонистоннинг географик
харитасини тузади