Қадимги ва ўрта аср фалсафаси, Янги ва энг янги давр фалсафаси

Конфуцийлик – қадимги Хитойдаги
фалсафий таълимот.
Асосчиси Конфуций (Кун-Цзы) мил. авв. 551 - 479 йй. яшаган.
Конфуцийликнинг жамиятда инсонлар ўзини тутишининг олтин қонуни:
Ўзингга раво кўрмаган нарсангни бировга қилма.

• Конфуций таълимотининг асосини “Ли” тушунчаси ташкил қилади.

«Ли» - тартиб-интизом, урф-одат ва маросимларга риоя этиш, удум;

• Конфуций асосий эътиборни инсонни ўз атрофдагиларга ва жамиятга

нисбатан ҳурмат руҳида тарбиялашга қаратади. «Ци» - ахлоқий меъёрлар
ни амалга ошириш;

• Конфуцийликнинг асосий тушунчаларидан яна бири- “Жэнь”

(инсонийлик). Инсонни севиш муҳимдир.

• “Давлатни тўғри бошқариш учун ҳукмдор ҳукмдорлигича, амалдор

амалдорлигича, ота оталигича, ўғил ўғиллигича қолмоғи лозимдир”

Даосизм – Хитойнинг кадимий фалсафий таълимоти, оламнинг
тузилиши, яшашини тушунтиришга ва инсон, табиат, коинот юриши
керак бўлган йулни топишга ҳаракат килади.
Бу таълимот асосчиси Лао Цзи (Кекса Устоз) – мил. авв VI – V аа. яшаган.
Асосий тушунчалар
"Дао " – иккита маънога эга:
биринчидан, бу инсон ва табиат ўз
ривожланишида ўтиши керак бўлган йўл,
оламнинг борлигини таъминлаб берувчи
умумбашарий қонун;
иккинчидан, бу бутун олам яралган
субстанция, биринчи борлик.
"Дэ" – тепадан берилуви неъмат; биринчи
борлик «Дао»ни оламга айлантирган
энергия.
Даосизм фалсафасининг асосий гоялари
Оламда хамма нарса ўзаро боғлик, хар бир нарса ва ҳодиса
бошка бир нарса ва ходиса билан боғлиқ;
Оламни ташкил этувчи материя ягонадир;
табиатда материянинг айланмаси мавжуд
(«хамма нарса ердан чикади ва ерга киради»), яъни
бугунги инсон кеча оламдаги бошка бир шаклда
бўлган - тош, дарахт, хайвон кисмларидир.
Оламдаги тартиб, табиат конунлари, тарих ўзгармайди,
Император мукаддас шахс, факат у худолар ва юқори
кучлар билан маънавий алокада бўла олади; император
шахси оркали Хитой ва бутун инсониятга «Дэ»-
тетиклантирувчи куч ва неъмат ўтади; инсон императорга
қанча якин бўлса, шунча кўп «Дэ» унга
императордан ўтади;
Бахт ва ҳақиқатга олиб борадиган йўл –
хирс ва истаклардан озод бўлиш.