Қадимги ва ўрта аср фалсафаси, Янги ва энг янги давр фалсафаси

Анаксимен (эрамиздан
олдинги 585-525 йиллар)
ҳавони ҳамма нарсанинг
асоси деб тушунган.
Ҳаво қуюқлашса сув, янада қуюқлашса ер, тош ва
бошқа моддий жисмлар вужудга келади, агар ҳаво
сийраклашса олов вужудга келади,
деб ишонтиришга ҳаракат қилган.
Гераклит (мил.ав. VI асрнинг иккинчи ярим – V асрнинг 1 ярми) Қадимги Юнон файласуфи.
Асосий қарашлари

• Оламнинг бошланғич асосини олов деб ҳисоблаган;
• Қарама-қаршиликлар бирлиги ва кураши қонунини яратган-диалектиканинг асосий қонуни (Гераклитнинг муҳим фалсафий кашфиётларидан);
• Бутун олам доимий ҳаракат ва ўзгаришда деб ҳисоблаган (дарёдан оққан сувга икки марта оёқ босиб бўлмайди);
• Оламнинг нисбийлигини тан олган. (денгиз суви инсон учун ифлос, балиқ учун эса тоза, турли вазиятларда инсоннинг айнан бир хил хатти- ҳаракати ҳам яхши ҳам ёмон бўлиши мумкин);

Пифагор – (мил. ав. V аср)-қадимги юнон файласуфи
Пифагор фалсафасининг асосий ғоялари

• Бутун оламнинг асосини сонлар ташкил этади.
• 1- бошланғич муқаддас сон.
• 2- акс, қарши томон. Салбийлик, зиддиятлиликни ифодалайди
• Инсон онгидан ташқарида ҳеч нарсанинг бўлиши мумкин эмас
• «Касаллик касал учун ёмон, шифокор учун эса яхши»; «ўлим ўлаётган киши учун ёмон, бироқ гўрков учун яхши»
• Ҳеч нарса мутлақликка даъвогар бўла олмайди. Бизни ўраб турган олам нисбийдир
• Бизни ўраб турган барча нарсалар инсоннинг ҳиссий идрокига боғлиқ («Соғлом одам учун ширин нарса касал одам учун аччиқдир»)
• «Худолар ҳақида мен ҳеч нарса билмайман, чунки жуда ҳам кўп нарса уларни билишга тўсқинлик қилади»,-масала ниҳоятда мураккаб, инсон умри эса ниҳоятда қисқа.

Суқрот (Сократ)(мил. ав. 469-399 й). Буюк юнон файласуфи ва нотиғи.

Суқрот йирик фалсафий асарларни яратмаган бўлсада, тарихга буюк колемист, (баҳсга чорловчи) донишманд, файласуф-педагог сифатида ном қолдирган.

Билимни тарқатишга, фуқароларнинг маърифатли бўлишига хайриҳоҳ бўлган
Фалсафанинг марказида ахлоқ масалалари турмоғи лозим.
Жамиятнинг равнақи, тинчлиги ва фаровонлиги ахлоқ ва одобнинг аҳволига боғлиқ.
Суқрот ўз фалсафасини майдонларда халқ орасида очиқ мулоқот тарзида олиб борган.
Диалог мавзулари ўз даврининг долзарб муаммолари, ҳатто ҳозирги кунда ҳам аҳамиятини йўқотмаган - яхшилик, ёмонлик, муҳаббат, бахт, ҳалоллик кабилар бўлган.
Ҳақиқатга эришишнинг диалектик методини яратди. Уни эркин баҳсда эгаллаш мумкинлигини исботлаган.