Adabiyot fanining mashg`ulot turlari bo`yicha mavzular rejasi va mazmuni II bosqich ( umumta`lim)

Qadimgi turkiy tilga xos so’zlar:

         Budun- xalq, bilig – bilim, ingek – sigir, yag’i – yov, dushman, batsiq – g’arb, ko’ch – urug’, zot, o’kush- ko’p, o’z – jon, vujud, art – tepa, dovon, erik – mard, botir.

         Eski turkiy til XI – XII asrlarni o’z ichiga oladi. Bu davr yozma yodgorliklari M.Qoshg’ariyning “Devon-u lug’atit turk”, Yusuf Xos Hojibning “Qutadg’u bilig”, Ahmad Yugnakiyning “Hibat ul-haqoyiq”, Ahmad Yassaviyning “Hikmatlar” asarlaridir.

         Mahmud Qoshg’ariy tilshunoslik tarixida ilk bor barcha turkiy tillarning bir necha guruhlarinini tasniflab, ular o’rtasidagi umumiy va farqli tomonlarini aniqlagan holda qiyosiy-tarixiy tilshunoslikka asos solgan. U turklarni 20 qabila ekanligini aytadi va shu tillarni umumturkiy adabiy til nomi ostida birlashtiradi. Ularning ichida eng yengili – o’g’uz tili, eng to’g’risi, yaxshishi – tuxsi, yag’mo, eng ochiq, ravon til – haqoniy o’lkasida yashovchilar tili ekanligi aytiladi.

         “Devon-u lug’atit turk” asari nafaqat lingvistik, balki badiiy asar hamdir. Unda xalq og’zaki ijodiyoti na’munalari aks etgan.

         Eski turkiy til o’zbek tilining shakllanishi va rivojlanishida muhim o’rin tutgan.

         “Devon-u lug’atit turk” da keltirilgan maqollar: Erik erni yag’lig’, ermagu bashi qanlig’. Emgak ekinda qolmas.O’kuz azaqi bo’lg’incha, buzag’u bashi bo’lsa yik.Uma kelsa, qut kelur.Erdamsizdan qut chertilur.Kichikda qatig’lansa, ulg’azu sevnur.Erdam bashi til.