Adabiyot 10 oxirgi 2-qism indd

 ERIX MARIYA REMARK (1898–1970).
“G‘ARBIY FRONTDA 
O‘ZGARISH YO‘Q” ROMANI
Mavzuni oʻrganish jarayonida:
– “G‘arbiy frontda o‘zgarish yo‘q” romani misolida “boy be-
rilgan avlod” adabiyotiga xos xususiyatlarni tadqiq qilamiz;
– asardagi ramzlarni tahlil qilamiz.
Sodir bo‘lgan har qanday voqeada mening ham shaxsiy 
mas’uliyatim bordir... 
Erix Mariya Remark
... Remark jahon adabiyotining eng yaxshi an’analariga sodiq 
qolgan holda doim haqiqatni gapirdi, insonning yuragigacha yetib 
boradigan rostgo‘y, yaxshilikni targ‘ib qiluvchi kitoblar yozdi. Uning 
totalitar tuzum yolg‘onchiligi va noinsoniyligini fosh qiladigan asar-
lari har doim o‘qiladi. 
Dmitriy Zatonskiy

---

141
Muallif haqida
Nemis yozuvchisi, “boy berilgan avlod”ning ta-
niqli vakillaridan biri Erix Mariya Remark (asl ismi –
Erix Paul Remark) 1898-yili Germaniyaning Osnabruk
shahrida kitob muqovachisi oilasida tug‘ildi. Dastlab 
maktabda va katolik gimnaziyasida, soʻngra o‘qituv-
chilar tayyorlaydigan bilim yurtida tahsil oldi. Mak-
tabdanoq Erix adabiyot va san’atga mehr qo‘ydi, 
musiqa bilan shug‘ullandi, Iogann Gyote, Herman 
Hesse, Fyodor Dostoyevskiy singari adiblar ijodini 
sevib mutolaa qildi. 
1916-yilda hali talaba bo‘lgan Remark harbiy xiz-
matga chaqirildi va g‘arbiy frontga yuborildi. Frontda 
yaralanib, uzoq vaqt gospitalda davolanishga majbur 
bo‘ldi. Urushdan keyin maktabda o‘qituvchilik qildi, 
lekin kasbidan hafsalasi pir bo‘lib, o‘zini turli sohalarda sinab ko‘rdi –
kutubxonachilik qildi, tijorat bilan shug‘ullandi, kasalxona qoshidagi 
cherkovda organ chaldi, avtomobil shinalari ishlab chiqaradigan fi rma-
da ishladi. 
1930-yillarda Germaniyada Gitler boshchiligidagi natsistlar partiyasi 
hokimiyatga kelgach, Remarkning asarlari yoqib yuborildi, o‘zi esa Ger-
maniya fuqaroligidan mahrum qilindi. Remark Shveytsariyaga, soʻngra 
AQSHga ko‘chib o‘tdi va asosiy e’tiborini ijodga qaratdi. Ikkinchi jahon 
urushi tugaganidan keyingina Yevropaga qaytishga muvaff aq bo‘ldi.
Erix Mariya Remark 1970-yilda Shveytsariyada vafot etdi. 
Asarlari
– “Orzular xonasi” (1920), “Ufqdagi 
stansiya” (1927), “G‘arbiy frontda o‘zgarish 
yo‘q” (1929), “Qaytish” (1931), “Uch og‘ayni” 
(1936), “Qo‘shningni yaxshi ko‘r” (1939), “Za-
far darvozasi” (1945), “Hayot alangasi” (1952), 
“Hayot-mamot pallasi” (1954), “Qora hay-
kal” (1956), “Falakning yoqimtoylari bo‘lmay-
di” (1961), “Lissabondagi tun” (1962), “Va’da 
qilingan yer” (“Jannatdagi soyalar”) (1970) 
romanlari;
– “Dushman” (1931) hikoyalar to‘plami; 
– “Inok J. Jonsning qaytishi” (1953), “Soʻng-
gi bekat” (1953) pyesalari; 
– “Soʻnggi akt” (1955) kinossenariysi.

---

142