Abituriyent 25 ball maksimum (biologiya)

Morgancha ishlanish usuli: demak, yuqorida aytilgandek no’xat gulining rangi va changchi shakli bitta xromosomada joylashgan va ular birikkan holda irsiylanadi. Nasllar ota-onaga o‘xshagan holda qoladi. Bitta xromosomada joylashgan genlar quyidagicha yoziladi: ^A _B║^A _B ; ^a _b║^a _b ; Ulardan gametalar olib, o’zaro chatishtiramiz.

^A _B║^A _B x ^a _b║^a _b

F₁ ^A _B║ ^a _b

^A _B║ ^a _b x ^A _B║ ^a _b

Gametalar	^A B│	│^a b
^A B│	^A B║^A B (qizil va tik)	^A B║^a b (qizil va tik)
│^a b	^A B║^a b (qizil va tik)	^a b║^a b (oq va egilgan)

F₂ avlodda 4 ta duragay hosil bo'ladi. Ular fenotip jihatdan xuddi ota-ona fenotipiga o'xshash, naslda yangi belgili o’simliklar yo’q. Bu genlarning mustaqil holda taqsimlanmasligidan dalolat, ular bir-biridan ajralmagan holda nasldan-naslga o’tgan. F₂ da qizil gulli, tik changchili o’simliklar 3 ta, oq gulli va egilgan changchili o’simliklar 1 tani tashkil etadi. Masalada 2400 ta o'simlik olingan bo’lsa, shunga ko’ra topib olamiz, 2400/4-600 ya'ni, har bir genotipli duragay 600 tadan ekan. Qizil gulli va tik changchili o’simliklar avlodda nechta ekanini topamiz. 600x3=1800 ta ekan. Demak. to'g'ri javob В variant ekan.

XROMOSOMALAR haqida (4-son)

Xromosomalar ikkita yelkadan iborat bo'lib, ularning o’rtasidan birlamchi belbog’ (sentremera) joylashadi. Shunga kо’rа, teng yelkali – metasentrik, noteng yelkali – submetasentrik va tayoqchasimon – akrosentrik tipdagi xromosomalar farq etiladi.

Hujayrada normal xromosoma to'plamining o'zgarishi poliploidiya (xromosomalar sonini gaploid soniga nisbatan karrali nisbatda ortishi. M: 2n, 3n, 4n) va aneuploidiya (ayrim gomologik xromosomalar soni ortishi yoki kamayishi. M: 2n+1, 2n+2, 2n-1, 2n-2) ga olib keladi.

Xromosomalarning qayta tuzilishi xromosoma ichida va xromosomalararo bo’lishi mumkin. Xromosomalar biror bo'lagining yo'qolishi – deletsiya, xromosoma ayrim bo laklarining 180°ga burilishi – inversiya, xromosoma ayrim gen bo‘laklarining ortishi – duplikatsiya va

xromosoma bir qismining boshqa nogomologik xromosomaga qo‘shilishi – translokatsiya yuzaga keladi.

Somatik hujayraning xromosomalar to’plamining miqdoriy(soni vao’lchami) va sifatiy (shakli) belgilari yig'indisi kariotip deb ataladi.

Xromosomaning har xil qismlari bir xil bo’lmaydi. Xromosomaning to‘q bo'yaladigan qismi – geteroxromatin deyiladi. Bu joylar spirallashgan bo'lib, faolligi juda sust bo‘ladi. Xromosomaning yaxshi bo‘yalmaydigan qismlari – euxromatin deyiladi, ular spirallari yoyilgan qismlar bo'lib, faol faoliyatdagi genlardan tashkil topgan.

Har bir o’simlik yoki hayvon turining hujayrasida xromosomalar soni o‘zgarmas, ya’ni bir xil bo’ladi.