Abdunazarova Mariya Farxodovna tasavvuf antropologiyasi va uning o’ziga xos jihatlari

Tadqiqot ishining ilmiy yangiligi.

• 
  “tasavvuf”, “antropologiya”, “tasavvuf falsafasi”, “islom antropologiyasi”, “mutasavvif”, “komil inson” kabi tushunchalarga aniqlik kiritildi.
  
• 
  tasavvuf antropologiyasining asosi Islom dini ekanligi va Islom ta’limoti rivojiga ko’rsatgan ta’siri aniqlandi;
  
• 
  tasavvuf antropologiyasining G’arb falsafa antropologiyasiga ta’siri tadqiq etildi;
  
• 
  O’rta Osiyo tasavvuf antropologiyasida inson muammosini yaxlit, falsafiy o'rganish olib borildi;
  
• 
  insonning kelib chiqishi, tuzilishi va mazmuni tadqiq qilishda falsafiy antropologiya uning gnoseologiya va ontologiyasi bilan aloqasini ochib berildi;
  
• 
  hayotning ijtimoiy asoslarini tashkil etishda insonning rolini oshirish ko'rsatib berildi;
  
• 
  zamonaviy ilm-fanda tasavvufiy antropologiyaning rivojlanish kontekstida hamon dolzarbligini saqlab kelyotganligi ko'pgina qarashlar bilan isbotlandi;
  

Tadqiqotning asosiy masalalari va farazlari.
Tadqiqot mavzusi bo’yicha adabiyotlar sharhi. Tadqiqod ishini tayyorlashda avvalo, islom dini dunyo mamlakatlarida asosiy din sifatida e’tirof etiladiga barcha mamlakatlar, jamiyki musumon olami uchun muqaddas bo‘lgan Qur’oni Karim oyatlaridan, Hadisi Sharif, shu bilan birga O‘zbekiston Resbulkiasi Konistitutsiya, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Islom dini va inson kamoloti yuzasidan ta’kidlagan chuqur ilmiy va amaliy fikrlariga alohida e’tibor qaratildi, shuningdek, O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti Islom Karimovning asarlaridan foydalanildi⁴. Tasavvuf ta’limoti va antropologiyasi haqida nechi asrdan buyon ko’plab tadqiqotlar olib borilgan. Xususan, o’zidan ilmiy meros qoldirgan har bir mutasavvuf allomaning asarlari va o’z sulukiga⁵ bag’ishlangan risolalari, maqomotlari va tasavvufiy asarlari ( shuningdek, g’azal, ruboiy, qit’a ham) tasavvuf antropologiyasini o’rganishda manba bo’lib xizmat qiladi. So’zimiz isboti sifatida tasavvuf antropologiyasini juda ko’pligi va mazmun-mohiyati jihatidan xilma-xillligi bunday deyishimizga asos bo’ladi. Shu bilan birga, tadqiqot mavzusiga yaqin bo’lgan Islom antropologiyasi haqida Yevropalik olimlar tadqiqot olib borilganligini e’tirof etish mumkin. Bu borada dastlab Yevropalik olimlarning ilmiy izlanishlari e’tiborga molikdir. Chet el olimlarining aksariyatida tasavvuf maktablari, mutasavvuf allomalarning hayot yo’li va silsilalari, islom tariqatlari, islom antropologiyasi, shuningdek tasavvuf va inson haqida fikr yuritiladi. Shunisi bilan ahamiyatliki, Yevropalik olimlarning tasavvuf ta’limoti va antropologiyasi haqidagi ilmiy tadqiqoqtlari bizga o’rganish uchun ikki tomonlama manfaatli bo’lib, bir tomondan, mutasavvuf allomalarimiz asarlarining asl nusxalari Yevropa davlatlarining ko’plab kutubxona va muzeylarida saqlanib kelinmoqdaligi va ilmiy tadqiqotlarida asl manbalardan foydalangan bo’lsa, ikkinchi tomondan ularning islom dini vakillari tomonidan emas, balki boshqa din vakillari sifatida ushbu mavzuda izlanish olib borishi tasavvuf ta’limot va antropologiyasining asl mazmuniga xolis va ilmiy- falsafiy munosabat bildirishga yordam beradi.⁶
Tasavvuf antropologiyasi haqida turk, fors va arab olimlarining asarlari ham alohida ahamiyatga ega⁷.
Мintaqamizda o’z mustaqilligini qo’lga kiritganidan so’ng, milliy an’analarimiz, xususan Islom dini va diniy qadriyatlarimiz qayta tiklandi. Ijtimoiy fanlar asnosida tasavvuf ta’limotini o’rganish uchun keng imkoniyatlar eshigini ochib berildi. Bugungi kundb tadqiqotchilar tomonidan sufiy allomalarning asarlari o’zbek tiliga tarjima qilinib, ilm-fanga tadbiq etildi. Lekin bu tadqiqotlar tasavvuf ilmi, uning maktablari va mutasavvif allomalarning tarjimai holi, ular yaratgan tariqatlari haqida so’z boradi. Bundan ko’rinadiki, aytib o’tilgan ilmiy tadqiqotlarda magistrlik dissertatsiya mavzumga yaqin ayrim jihatlargina yoritilgan, xolos⁸