Abdunazarova Mariya Farxodovna tasavvuf antropologiyasi va uning o’ziga xos jihatlari

Birinchidan, tasavvufda inson va uning tarbiyasiga doir antropologik yondashuv mavjud uzoq tarixga ega, buni Sokrat, Platon, Aristotel va boshqa qadimgi faylasuflarning asarlarida kuzatish mumkin. Xususan, ko'proq Konfutsiy o’z ta’limotida “ta'limning bosh maqsadi insonning tabiiy moyilligini rivojlantirish” ekanligini e'lon qildi. Shuni ham unutmaslik kerakki, G’arb falsafasida inson antropologiyasi rivojini Oʻrta asrlardagi Sharq falsafaning antropologiyasi butun fors, arab va turkiy tillari bilan boyitgan buyuk allomalar va mutasavvirlarining ilmiy merosini ta’siri ostida rivojlangan. Sharqda falsafa antopologiyasi G’arb olami antropologiyasidan keyin vujudga kelgan degan qarash nechog’liq xato ekanligini ma’naviy merosimiz isbotlab turibdi. Bu xususda Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev: “Ulug‘ allomalarimiz, o‘zlarining olamshumul kashfiyot va ixtirolarini sizning yoshingizda – ayni kuchga to‘lgan navqiron chog‘larida amalga oshirganlar. Siz ham, buyuk ajdodlardan ibrat olib, hayotda mo‘’jizalar yaratishga astoydil intilishingiz kerak”,² – deya ta’kidlashlari bejiz emas.
Xususan, falsafa faniga ilk tamal toshini qo’ygan buyuk allomalarimizdan Abu Nasr Forobiy birinchi bo'lib falsafaga "ijtimoiy antropologiya" kontseptsiyani kiritgan va butun bir tendentsiyani yaratib berdi. Abu Nasr Forobiy bir qator o'zining falsafiy g'oyalarini ishlab chiqqan, ushbu mavzu bo'yicha “ijtimoiy antropologiya” rivojlanishining ahamiyati va zarurligini asoslab berdi. U jamiyatda ta'lim va tarbiya orqali insonlarda "fazilatli shahar" g’oyalari shakllantirish va takomillashtirish maqsadini ilgari surdi. Birinchi Prezidentimiz Islom Karimov aytganlaridek: “Tabbaruk zaminimizning qadriga yetish uchun birinchi navbatda shu yurtda yashab o’tgan buyuk ajdodlarimizning m’naviy jasoratini anglab, ulug’lab, ularning shu boradagi an’analarini yangi bosqichda davom etttirishimiz kerak. Aytish kerakki, ma’naviy jasorat avvalo o’z yurtiga bo’lgan muhabbat va sadoqatda, uning taqdiri uchun fidoyilik ko’rsatib yashashda namoyon bo’ladi³”. Bu so’z dalili sifatida Najmiddin Kubroning insondagi jasorat qanchalik yuqori ekanligiga tarix guvohlik beradi.