Aбдуллaeвa ш. A., РЎзиeвa д. И. Пeдaгoгик диaгнoстикa вa кoррeкция

(объективлик), тизимлилик ва ошкоралик.
Холислик (объективлик) ташхис тестлари (топшириқлари, саволлари), 
ташхис жараёни мазмунининг илмий асосланганлиги, педагогнинг барча 

---

147 
таълим олувчиларга дўстона муносабати ҳамда билим, кўникма, малакаларни 
баҳолашдан аниқ мақсаднинг кўзланганлиги каби талаблардан иборат.
Тизимлилик назорат таълим жараёнининг барча босқичларида – 
билимларнинг ўзлаштирилиши уларни бошланғич идрок этишдан то амалда 
қўллашгача бўлган даврлар ўртасида ўзаро боғлиқлик мавжуд бўлишини 
англатади. Бу тамойил барча таълим олувчини унинг таълим муассасасида 
бўлган биринчи кунларидан бошлаб сўнгги кунларигача мунтазам равишда 
ташхисга жалб этилишини ифодалайди. Таълим олувчининг билими, 
кўникма ва малакаларини ишончли текшириш учун назоратни муайян вақт 
оралиқларида мунтазам ўтказиб бориш талаб этилади.
Ошкоралик барча таълим олувчиларни айнан бир хил мезонлар бўйича 
очиқ синовдан ўтказишни англатади. Ташхис жараёнида белгиланадиган ҳар 
бир ўқувчининг рейтинги ошкора характер касб этади. Ошкоралик тамойили, 
шунингдек, баҳоларни эълон қилиш ва мотивациялашни талаб этади.
Ўқувчиларнинг ўқув фаолиятини назорат қилиш турлари, шакл ва 
методлари. Ҳар бир фан бўйича ўқувчининг ўқув фаолиятини назорат қилиш 
ва баҳолаш чорак ёки ярим йиллик давомида мунтазам равишда олиб 
борилади ва қуйидаги назорат турлари орқали баҳоланади: 1) жорий назорат 
(ЖН); 2) оралиқ назорат (ОН); 3) якуний назорат (ЯН). 
7-расм. Ўқувчиларнинг ўқув фаолиятини диагностика қилиш турлари 
ЖН ўқувчиларнинг ўқув 
дастурида белгиланган 
мавзулар бўйича БКМни 
аниқлаш, баҳолаш шакли; 
у ўқитувчи томонидан 
ўтказилади, ўқувчиларга 
мавзу бўйича кундалик
баллар қўйилади 
ОН ўқувчилар томонидан 
фаннинг муайян боб ёки 
бўлимлари бўйича 
ўзлаштирилганБКМни 
аниқлаш, баҳолаш шакли;уни 
ўқитувчи ўқув жадвали 
асосида ўқув материалининг 
ўзига хос хусусиятини 
инобатга олган ҳолда ташкил 
этади 
ЯН чораклик, ярим 
йиллик, йиллик ва давлат 
аттестацияси синовлари 
сингари турларга 
бўлинади; у оғзаки, ёзма, 
т 
ест ва амалий 
топшириқлар
шаклида
Асосий турлари 

---

148 
Назоратнинг тури ўқув ишини ташкил этиш шаклига боғлиқ. Ўқитувчи 
мавзудан келиб чиқиб, назоратнинг қуйидаги шаклларидан фойдаланади: