Abdullaeva I uzbek adabiyotida fantastika janri



Download 238,62 Kb.
Pdf ko'rish
bet12/14
Sana29.12.2021
Hajmi238,62 Kb.
#76937
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   14
Bog'liq
ozbek adabiyotida fantastika janri

g‘ishtlar  ila  qurilmishkim,  anda  hamma  narsaning  hisob-kitobi,  tosh-

tarozusi,  sir-sinoati  bordir.  Nima  uchun  Qur’oni  Karim  va  boshqa  ilohiy 


 

45 


kitoblarda  muqaddas  sahifalar  qayta-qayta  takrorlashni,  to‘g‘ri  tasvir 

etishni,  hamma  vaqt  sharhi  qiyin  so‘zlarni  hijjalab  o‘qishni  taqozo  etadi. 

CHunki  ana shu holdagina  odamzotning  ezgu  niyatlari,  oliy  ma’naviy-ruhiy 

iltijolari parvardigorga etib boradi”. 

Asarda  din  va  fan  masalasini  Bahrom  SHayx  ota  juda  chiroyli  bir 

alpozda  sharhlab  beradi.  Uning  fikricha,  aslida  din  fandan  kuchliroq,  undan 

qadimiyroq ham. Gap shundaki, fan koinotda kechadigan jarayonlar va ularni 

boshqarish  qonunlarini  kashf  etgan.  Bu  katta  yutuq,  albatta,  fan  koinot 

kelajagini  ham  oldindan  bashorat  qiladi  va  aynan  shunday  bo‘lishi  kerak, 

degan  xulosa  yasaydi.  Dunyoning  ishlarini  Xudoi  taola  o‘zgartirishi  yo 

teskari  tomon  yo‘naltirishi  mumkin  degan  fikrni  eshitiboq  materialist 

olimlarning fig‘oni ko‘kka o‘rlaydi. CHunki, bunday vaziyat ana shu «shak» 

keltirib  bo‘lmaydigan  qonunlarga  zid  kelar  va  shu  tariqa  koinotni  ilmiy 

tushunishning asoslarini inkor etadi. 

Bunday fikrlar bilan tanisha borgan sari ruhingiz yorishib, qalbingizda, 

butun  borlig‘ingizda  ajib  bir  his  tuya  boshlaysiz.  Va  Xudo,  iymon,  e’tikod 

tushunchalarining naqadar muqaddasligini teranroq anglay boshlaysiz. Tabiat 

qonunlari  Xudoning  mavjudligi  va  uning  Koinot  ishlariga  aralashishi 

mumkinligini inkor etadi,- degan xulosa aslida hozirgi olimlardan chiqqan. 

Ammo moziyning buyuk faylasuf va allomalaridan koinot manzarasida 

Xudoning  o‘rni  qaerda  deb  so‘ralsa,  ular  bu  savolga  o‘z  shaxsiy 

dunyoqarashlaridan  kelib  chiqib,  turlicha  javob  qaytarganlar.  Masalan, 

Laplasga uning kosmogoniyasida, o‘zining aytishicha, Xudo kerak emas edi. 

Kant  esa  uning  o‘rni  bor  ekanligini  tan  olgan...  Fyodorovda  Xudo  -  Koinot 

yaratuvchisi, xullas, dunyo silsilasida kimki Xudoni kalban ko‘ra olsa, o‘sha 

zot uchun u mavjud. 

Asad bir o‘rinda shunday deydi: «Din  ham, fan ham aslida bir maqsad 



sari,  ya’ni  dunyoni  va  o‘z-o‘zini  bilish  uchun  intiladi.  Xudojuy  Eynshteyn 


 

46 


ham  «Fan  dinsiz  ko‘r,  din  fansiz  cho‘loq»,  -  degan  ulug‘  fikrga  men  endi 

tushunib etkandayman»...

12

 

Aslida  ham  shunday,  sharqda  bu  narsa  azaldan  haqiqat  bo‘lgan. 

Iloxiyot va fan o‘zaro uyg‘unlikda ish ko‘rgan. Xorazmiy, Beruniy, Ibn Sino 

kabi  buyuk  bobolarimiz  o‘zlarining  har  bir  o‘lmas  asarini  Parvardigorga 

hamdu  sano  o‘qish  bilan  boshlagan.  Bu  ularga  olamning  jahonshumul 

qonuniyatlarini kashf qilishda qo‘l kelgan. 



«Parvardigorning  erdagi  ongli  hayotga  ilk  aralashuvi,  uning  Odam 

Atoni  tuproqdan,  Momo  Havoni  qobirg‘odan  yaratganidan  boshlanadi... 

Hozirgi  fan  tuproqda  inson  a’zolarida  mavjud  jami  moddalar  borligini, 

odamzotning  har  bir  to‘qimasidan  esa  mutlaqo  o‘zga  bir  insonni  bunyod 

etish mumkinligini nazariy va amaliy isbotlab berdi».

13

 

Ko‘ryapmizki,  bu  erda  fan  va  din  o‘zaro  zid  emas,  balki  bir-birini 

to‘ldiryapti. Bunda din - asotir, afsona, rivoyat yordamida ish tutsa, fan-aniq 

ilmiy usullarni qo‘llayapti. 

Hamma  davrlarda,  ayniqsa,  so‘nggi  davrlarda  fan  darg‘alarining  bir 

qismi  bo‘lgan:  ya’ni  nimaga  aqli  etmasa,  qaysi  masalani  echishga  qo‘li 

kaltalik  qilsa,  o‘shani  dialektik  moddiyunchilikka  zid  deb,  inkor  qilavergan. 

Bu  borada  Gerbert  Spenser  ismli  fransuz  allomasi  juda  o‘rinli  qilib: 



«Bashariyat  uchun  fandagi  rivojlanishga  tusiq  buluvchi  eng  havfli  omil-har 

qanday yangilikni avval qoralab, keyin tadqiq etishdir»,

14

 -deb yozgan edi. 

Biz fan paydo bo‘lgunga qadar deb hisoblaydigan ko‘hna dunyoda ham 

o‘ziga yarasha ilmiy bilimlar mavjud edi. SHuning uchun ham odamlar ilmga 

tayanib  payg‘ambarimiz  ko‘rsatgan  turli  mo‘‘jiza  va  karomatlarga  dastlab 

ishonmagan. 

                                                           

12

 Шайхов Ҳ. Туташ оламлар, Тошкент, 1996, 152-бет 



13

 Шайхов Ҳ. Туташ оламлар, Тошкент, 1996, 152-бет 

14

 Шайхов Ҳ. Туташ оламлар, Тошкент, 1996, 155-бет 




 

47 


«Ilmi ilohiy, ilmi kalom, ilmi g‘ayb, tasavvuf, okkultizm, antroposofiya, 

oxirzamonshunoslik  singari  mo‘‘tabar  diniy  ta’limotlarni  o‘ziga  qamrab 

olgan ilog‘iyat ilmi shu qadar ulkan va sermiqyos sohaki, ularni to‘kis tadqiq 

etish  uchun  butun  bashariyatning  ham  umri  etmaydi.  Deylik,  hamma 

asrlarda  duo  va  duoibad  shunday  qudratli  kuchga  ega  bo‘lganki,  uning 

yordamida istasa, odam o‘ldirilgan. Bularni hozir kim o‘rganiyapti?» -deydi 

yozuvchi bir qahramon tilidan.

15

 

Umuman,  «Tutash  olamlar»  keng  ko‘lamdagi  rang-barang  mavzular 



atrofida  qiziqarli  bahs  yuritadi  va  o‘quvchi  qalbining  eng  nozik  torlarini 

chertib, uni mushohadaga chorlaydi. Dinning yuksak rolini e’tirof etish bilan 

birga,  diniy  dunyoqarash  tafakkurning,  insonning  o‘zini  o‘rab  turgan 

dunyoga,  o‘zi  kabi odamlarga  munosabatining  yagona  usuli  bo‘lmaganligini 

ham ta’kidlaydi. 

Umuminsoniy  va  ma’naviy  qadriyatlarni  saqlab  qolish  va  avloddan 

avlodga etkazishda diniy va dunyoviy ilmlarning rolini alohida e’tirof etadi. 

 

 



 

 

 



 


Download 238,62 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   14




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish