|
Xotirani rivojlantirish.
1. «Juft rasmlar». Bir-biri bilan mazmunan bog’liq bo’lgan 7-8 ta rasmni tanlab oling, uni bolaning oldiga juft-juft qilib qo’ying. Masalan, daraxt rasmi solingan rasm, o’rmon tasvirlangan rasm yoniga, uy rasmi tushirilgan rasm deraza rasmi yoniga qo’yiladi. Xullas, predmetlarning har qanday bog’liq holatlari bo’lishi mumkin. Bolaga rasmlarni yaxshilab ko’rishlikni va chap qatoriga tegmagan holda, o’ng katordan imkon boricha ko’proq rasmlarni eslab qolishni tavsiya etiladi. Qoldirilgan rasmlarga qarab, olib qo’yilgan rasmlar nomini aytishni boladan so’raladi. Agar bola qiynalsa, rasmlar o’rtasida mazmunan bog’liqlikni o’rnating va bir-ikki misolda yordam bering. Sekin-asta juft rasmlar sonini ko’paytira borib, ularni ko’rish vaqtini kamaytira borib, yoki ular o’rtasidagi bog’liqlikni uzoqlashtira borib, o’yinni murakkablashtirish mumkin. (Masalan, avval qizaloq rasmi oldida, bantik rasmi tushirilgan rasm qo’yilgan bo’lsa, keyinchalik uning o’rniga o’rmon tasviri tushirilgan rasm qo’yilishi mumkin.). Shunday qilib, bola asta-sekin ancha murakkab mazmunli bog’lanishlarni o’rnatishni o’rganadi va shu bilan o’z xotirasini rivojlantiradi.
2. «Juft suz». Bu juft rayem o’yinining bir turi. Bolaga eslab qolishi
uchun juft so’zlarni tavsiya etiladi. Masalan, shunday juft so’zlarni ayting:
mushuk-sut, bola-mashina, stol-pirog va boshkalar, bolalardan har juftdan
ikkinchi so’zni eslab qolishni so’rang. So’ngra juft so’zni birinchi so’zini
aytasiz, bola esa uning ikkinchi so’zini eslab kalgan bo’lishi kerak.
Vazifani sekin-asta juft so’zlar sonini ko’paytirish va mazmunan bir-
biridan uzoq so’zlarni qo’shish bilan murakkablashtirish mumkin.
3. «Yertak yozamiz». 6 yoshli bolalarda nafaqat fikrlangan holda alohida
so’z va predmetlarni, balki butun bir matnni eslab qolishni
rivojlantirish mumkin. Shu maqsadda bolaga yertak yozish tavsiya qilinadi.
Bunda bolaga yertak yoki hikoya o’kib beriladi. (boshlanishida katta bo’lmagan,
4-5 ko’rinishdan iborat bo’lgan) so’ngra undan aytib berish so’raladi. Bu ancha
murakkab amalda barcha bolalarda bog’liq holda qaytarish ancha qiyin. Agar
aytib bera olmasa, uni tinchlantirish va yertakni yozish tavsiya etiladi.
Yertakni harflar bilan yozish shart yemas, chunki bola harflarni bilmaydi.
Buni rasmlar yordamida ham qilish mumkin. Tayyorlab qo’yilgan qogoz qalam
olib, to’rtburchak shakli chiziladi. Yertakni boshlanishida nima to’grisida
gapirishini bola bilan eslanadi. Masalan, uyidan chiqqan qiz hakida.
To’rtburchak ramkaga qiz bolani shaklini uy oldida deb chiziladi va yertakni
boshlanishini shunday yozsa bo’ladi, deb bolaga tushuntiriladi. So’ngra yana
to’rtburchak ramka chiziladi va bu yerga keyin nima bo’lishini yozish kerakligi
aytiladi. Bolaga keyingi yepizodlarni ajratishga va ramkada 2-3 shartli
belgilar yordamida ko’rsatishga yordam beriladi. Huddi shunday ko’rsatishlar
bilan yertak yoki hikoyani boshqa yepizodlarini ham ko’rsatishi mumkin.
So’ngra bola ko’rgan va eshitganlarini gapirib berish kerak. Bu vazifa unga
qiyinchilik tugdirmaydi. Shunday kilib, bir necha yertak va hikoyalarni yozib
ko’rsatish mumkin. (Avvalida bu yertaklar mazmuni oddiy va tushunarli bo’lishi uchun o’zingiz to’qishingiz mumkin). Keyinchalik bunday yozuvlar avval logoped yordamida, so’ngra bolalarning o’zi mustaqil qilishi kerak.
4. «Nomla-qaytarma». Bu o’yin uchun avvalo ikkita, so’ngra undan ko’proq
guruh rasmlar joylashtirilgan devoriy polotno material bo’lib xizmat
qiladi. Bolalarga, hozir sizlarga ikkita har xil guruh rasmlari
ko’rsatiladi. Sizlar uni topishinglar kerak deb, vazifa qo’yiladi. Avval
bir bolani chaqiriladi. U rasmlarda tasvirlangan boshka guruhning bir
turdagi predmetlarini sanab o’tadi. Vazifani to’g’ri va mustaqil bajargan
bola ragbatlantiriladi. Agarda bola kaysi bir rasmni aytmasa, ikkita
guruhni belgilarini almashtirib yuborsa, yoki o’ngacha aytilgan so’zlarni
qisman qaytarilsa, unda aybdor tovon to’laydi. Bu o’yinga musobaqa
belgisini kiritish mumkin. Polotnoga qancha ko’p rayem guruhlari
joylashtirilsa, o’yinda shuncha ko’p bolalar qatnashdilar, bolalarni shuncha
ko’p komandalarga bo’lish mumkin.
5. «Jonli rasm». Maqsad: kuzatuvchanlikni, diqqatni, xotirani
rivojlantirish, bolaga o’z yon qo’shnisi yoki guruhni xohlagan bolasini
dikqat bilan ko’rib olishni taklif qiladi, so’ngra ko’zni yumib, shunday
tasvirlasinki, kalgan bolalar kim to’grisida gapirayotganini
fahmlasinlar.
Do'stlaringiz bilan baham: |
