Abdulla Qodiriy nomli Jizzax Davlat pedagogika instituti “Pedagogika-psixologiya” fakul’teti “Defektologiya” yo`nalishi iv-bosqich talabasi Xolmuxammedova Ozodaning

Fonematik tahlil. Sintez va fonematik tasavvurlarni tekshirish.

Bu foaliyatni tekshirish bola nutqining barcha tomonlari - lug’at, fonetik ukuv, grammatik to`zilishni rivojlantirish rejasida olib boriladigan logopedik ish uchun zarurdir.

Fonematik tahlilni tekshirish

Bunda bolalarning quyidagi kobiliyatlarini aniqlash zarur:

• so`z boshidagi tovushni aniqlash;

  
  

• so`z ichidan kerakli tovushlarni aniqlash;

  
  

• juft tovushlarni bir-biridan ajratish: b-p, t-d, s-z, sh-j;

  
  

• tovushning so`zdagi urnini aniqlash: masalan, so`zda uchinchi bo`lib qanday tovush kelyapti;

  
  

• tovushning so`zdagi ketma-ketligini aniqlash;

  
  

• so`zdagi tovushlar sonini aniqlash: masalan, so`zda nechta tovush bor?

  
  

Fonematik sintezni tekshirish

Bunda bolalarning quyidagi kobiliyatini aniqlash zarur:

• ketma-ket tovushlardan bo`g’inlar tuzish.

  
  

Fonematik tasavvurni tekshirish

Bunda bolalarga quyidagi topshiriqlar beriladi:

• berilgan tovush ishtirokida so`z uylab topish;

  
  

• nomlari oppozision tovushlar bilan boshlanadigan narsalarga oid rasmlarni ikki qatorga ajratish. Masalan, s-sh, ch-s, r-ya va boshqalar.

  
  

Nutq prosodik komponentlarining holati

• sur’at: me’yorda, sekinlashgan, tez;

  
  

• oxang: me’yorda yoki aritmiya;

  
  

• ovoz: me’yorda, bo`g’iq, xiqildoq, zaif, past;

  
  

• ovoz yo`g’on-ingichkalilik: yumshoq, qattiq;

  
  

• ovozning tez va qattiqligi: qattiq, yumshoq, yo`q;

  
  

• nafas: me’yorda, tezlashgan, sekinlashgan;

  
  

• nafas olish chuqurligi: me’yorda, yuzaki.