|
Nafas olish: Bladako`krak qafasi tuzulishidagi mavjud yosh xususiyatlari asorati (qovurg`larning biroz og`ishi va yuqorida turuvchi diafragma) tufaylli nafa olish chuqur bo`lmaydi. Jismoniy mashqalar ko`krak qafasi xarakattchanilgining kuchayishiga, nafas olishning chqurlasshishiga, o`pka tiriklik sig`imining kengayishga, qoning kislarod bilan to`tinishiga yordan beradi. Ular yurak – tomir faoliyatni takkomillashtiradi, organizmni energiya bilan taminlanishini kuchaytiradi, va shu anoda uning ish qobilyatini oshiradi. Shuning uchun bolaning to`g`ri nafas olishi unung barcha azolarning to`g`ri va yaxshi rivojlanishiga zamin yaratadi. Bu nafas olishnng tola qonli intensivligi, shuningdek, pastga, o`tridik va hakazo so`zlarni talaffuz qilishda kechagidan asta sekin o`rtacha nafas chiqarishdan iboratdir. Bolalarni harakat fazosini nafas olish fazosi bilan to`g`ri qo`shib olib borish va shu asnoda nafas olish apparti ishini takomillashtishga o`rgatish lozim.
Maktabgacha ta`lm tashkiloti tarbiyachisi turli mashqalrdagi turli nafas ollish va nafas chiqarish momentlarni aniq tasavvur qilishi shart. Yelka Kamari mushaklarini rivojlantirsh mashqlardagi nafas olish qo`llarni yon tomonga orqaga uzatgan yelda kengroq qilin yuqoriga ko`targan chog`dagi ko`krak qafasining kengayishiga to`g`ri keladi; nafas chiqarish esa ko`krak qafasinig qo`llarini pastga tushirgan, oldinga o`tkazib, chapak chalgan holdagi qisqarishi bilan bog`liqdir.
Oyoq va qorin mushaklarini mustahkomlovchi mashqlarda nafas olish – oyoqlarni rostlash, cho`qqayish paytida kechadi. Gavdaga mo`ljallangan orqa mushklari va umurtqa umurtqa pog`onasining yaxshi rivojlanishiga tasir qiladi. Gavdani to`la burganda bit tomonga burilish chog`ida nafas olinadi. Ikkinchi tomonga burilib (navbati bilan har tomonga nafas chiqariladi. Yarim burilshlarda nafas olish bir tomonga burilgan paytiga to`g`ri keladi, nafas chiqarish esa tik turgan holatga to`g`ri keladi, xuddi shuning o`zi boshqa tomonga burilgan paytda amalga oshoriladi.
Mashqlarni bajarish jarayonida boalarni burundan nafas olishga o`rgatish lozim. Bu o`pkaga havoning bir tekis kirib turishini taminlaydi, bundan tashqari havo burundan o`tayotganda iliydi va tozalanadi.
Jismoniy mashlarnin muntazam qo`llashning zarur shartlari reflekislari aloqalarning xosil qilinishiga yordam beradi va boalalarda asta sekin ritmik nafas olish streotipini tarkib toptiradi. Bolalarga qo`yiladigan mashqlarni murakkablashtirish. 2 yoshli bolalarni harakatlarga o`rgatishda murakkab bo`lmagan mashqlardan foydalaniladi. Bunda kichkintoylarga harkat koordinatsiyasining yetarlicha rivojlanmaganligi va harakat aktning bo`la olmasliklari hisobga olinadi. O`yin usullari emotsional obrazli mashqlarni, qo`llash bolalarning “qushcha” “shaqildoq” va shu tipdagi harakatlarni tarbiyachi bilan bir vaxtda bajarishlari juda samarali bo`ladi.
-yoshli bolalar bir qadar harakat tajribasiga ega bo`ladilar, tusuntirishlarni tinglay oladilar, harakatlarni kuzata oladilar ularni yetarlicha to`g`ri idrok qila oladilar.
Bu mashqlar hajmini oshirishga, ularni xilma xillashtirishga, mashqlarni aniq bajarishga qo`yiladigan talablarni kuchaytirishga imkon beradi.
-yoshla bola yetarli barqaror diqqatga ega bo`ladi, harakatlarni bajarishga oid talablarni tushunad, mustaqillikga intiladi, o`z harakatlarning natijasi bilan qizziqadi.
Anashu o`zgarishlarni hisobga olib, mashlarni murakkablashtirish yuklamani oshirish qaddi qomatni tutishga katta talab qo`yish, ta`limning ko`rgazmali va og`zaki usullaridan anjomlarni mo`ljal olishdagi fazoviy terminalogiyasini qo`llaagan holda foydalanish, to`la mustaqil foydalanishga imko berish mumkun.
-yoshli bolalarda aniqlik koordinatsiyalari harakatlarda ishonchlilik hosil qilingan bo`ladi. O`quv vazifalarini tushunish harakatlarni yaxshi sifat bilan bajarishga intilish qaddi qomatga aniqlik, harakatlarning maqsadga yo`nalganligiga, mustaqillikga qo`yiladigan talablarni oshirish imkonini beradi.
Yuklamaga bajarishning intensivligiga, harakat obrazini aniq ado etishga, mashqlarni fazo terinalogiyasidan foydalangan holada, og`zaki ko`rsatma asositda bajarishga qo`yilgan talablar oshadi.
-Yoshli bolalar yaxshi qaddi qomatga harakat ko`nikmalarning tajribasiga o`z o`zini nazorat qilish va harakat sifatini baxolash qobilyatiga ega bo`ladilar.
Ular og`zaki ko`rsatmaga to`g`ri amal qiladilar, harakatlarni aniq ishonch bilan bajaradilar, bajarilish jarayoni fazo terminalogiyasidan foydalangan holda tushuntiriladi (bayroqchalarni yuqoriga ko`tarish, shundan so`ng ulani o`nga pastga uzatish yana yuqoriga ko`tarish va chaoga pastga uzatish kerak). Bolalar ijodiy topshiriqlarni emotsional idrok etadilar: harakatlarni o`zgartiradilar, turlicha kombinatsiyalaydilar, yangiliklarni o`ylab topadilar.
Anjomlardn foydalanish, bolalar bajaradigan umumrivojlantiruvchi mashqlarning katta qismi: tayoqchalar, bayroqchalar, chambaraklar, lentalar, shunurlar, langarchalar, sharlar, va ha kazolar bilan; anjomlarda – gimnastika devoir, devor yonida amalga oshiriladi. Turli anjomlar bolalar uchun foydali bo`lgan mashqlarni ko`p martalab takrorlashga, ularga bo`lgan qizziqishni saqlashga (masalan bolalarning qo`llarni yelka kengligida yuqoriga ko`tarilishi va tushishi chambarak tayoqcha va lenta kabi anjomlar oraqali bajarilishi mumkun). Bundan tashqari anjolar topshiriqning aniq bajarilishiga, harakatlarning aniq bo`lishiga imkon beradi, (masalan yuqoriga ko`tarilgan tayoqcha qo`llani yozgandagi zarur chegarni belgilaydi va o`z- o`zini nazorat qillshg imkon beradi). Anjomlar bilan qayta qayta bajariladigan mashlarni takrorlash to`g`ri mushak tonusini hosil qilishga yordam beradi. Bu tonus bolada keyinchalk ham xuddi shu mashqlarni anjomlarsiz bajarishda ham saqlanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
