Абдулла орипов шеъриятида тарихий

Тарих бизлар учун жангга кирганда 
Нима керак яшаш ўргимчак мисол.
Озодлик йўлингга ғов бўлганларга 
Найзадай санчил-у, гпезроқ бўла қол.26
” Орнлов Абдулла. Вижлоний бурч. “ Ёшлик” журн , 1985, 10-сон, 3-бет.
54 Орилов Абдулла. Танланган асарлар. Тўрг жиллик. 1-жилд. Шеърлар 
ва дос тонлар. Тошкент , Ғ.Ғулом номидаги Адабиёт ва санъат нашриё- 
ти, 2000, 46-бет.(Ушбу нашрдан олинган мисолларла жилди ва саҳифа- 
си кўрсатилади).
33
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Шоирнинг дастлабки шеърларидахалқимизтарихига муносабат 
орқали зоҳир бўлган шахс эрки, миллат озодлиги ва Ватан ҳурри- 
яти масаласи асарлари ҳэётийлигини, поэтик кредосини, яъни мас- 
лак-эътиқодини белгилаб берган. Олис мозий саҳифаларини ва- 
рақлаш, аждодлар ҳаётини эслаш — А.Орипов лирикасида инсон 
қадр-қимматини баланд кўтариш, юксак маънавий-аҳлоқий ҳис- 
лат-фазилатларни улуғлаш, ҳуррият — энг олий башарий қадрият- 
дир, деган ижтимоий-фалсафий мазмун қирраларини ёритишга 
қаратилган. Альбом — шоир талқинида рамзли маъно касб этган. 
Хусусан, юзлаб шоир ётган қабристон аро кўммокдаман мен ҳам 
қалбимни, дейди лирик қаҳрамон. Ўш қалбини альбомга дафн эт- 
ган Байрон ҳам гулга чўмиб ётибди. Олмоннинг ҳассос шоири Ген- 
рих Гейне ҳам Рейн дарёси бўйларидан етиб келган. Унинг ёниқ, 
оловли шеърларини гўзал Лорелея тин олиб тинглайди. Г.ГеЙне- 
нинг бир қўли севиклиси Амалия томон узатилган. Ушбу альбомга 
кўмилган ҳар бир ижодкор ўз дардини айтиб бўзлаган. Юзлаб шоир 
ётган шу альбом ичида мен ҳам қалбим учун қабр қазийман, дей- 
ди лирик қаҳрамон. Ҳали из тушмаган оппоқ вараққа у ҳам ўз 
дардини ёзади. Аммо, кеча кўрган тушимни эмас, ҳур Ватан сўзи- 
ни ёзаман, дея қатьий позициясини, маслагини англатади.
... Зотан, юрт ҳурлиги ўзи мен учун 
Барча шахсий ишдан кўра шахсийроқ.
Зотан, шўро салтанатининг зуғуми, исканжаси осгида муте- 
ликка маҳкум этилган Ватан ҳуррияти ҳар қанақа юмушлардан 
ҳам устун. Ватан ҳуррияти миллионлаб миллатдошларининг ҳам 
асрий орзуси; йиллар мобайнида юрак-юракларига чўккан тоғдай 
зил дарл. Лирик қаҳрамон ватандошларини замон дардини чуқур 
ҳис этишга даъват қилади. Зеро, тарих саҳни — бу миллион-милли- 
он эрксеварларнинг ўз ҳақ-ҳуқуқларини пойдор этиш учун, Ватан 
мустақиллиги учун мутгасил жанглар кечган кураш майдонидир.
Ҳуррият шундайин эзгу сўздирким,
Унинг замирида энг олий қисмат.
Унда мен ахтарган энг порлоқ Инсон,
Унда мен истаган синмас ҳақиқат.
Ҳур Ватан сўзини ёздим альбомга,
Сен унга боқмагин бир эрмаксимон...
34
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

“Адолатга раҳна солувчи ҳар қандай кучга қарши кураш ҳар 
бир инсофли кишинингбурчидир. Ҳуррият ҳақидаги гап, шубҳа- 
сиз, инсоният қисмати ҳақида, яхшилик ва ёмонлик, разолат ва 
олижаноблик, зулмат ва нурнинг кураши ҳақидаги гапдир”17, -
деб ёзади Абдулла Орипов. Ушбу нуқгаи назар шоир эстетикасида 
эрк ва зулм, ҳуррият ва залолат ўртасидаги муросасиз кураш маз- 
мунини англатади. Юқоридаги сатрлардан англашилаётирки, шеър 
курашчан ҳаётсеварлик руҳига эга бўлиши учун башарий қадрият- 
ларни ёқлаши, ҳимоя қилиши лозим экан. Ана шу хусусиятларига 
кўра шеър конкрет замон ва макон билан боғлиқтарихийлик туй- 
ғусини шакллантирар экан.
“Апьбомга” шеъри ўқувчи кўнглида юксак ахлоқий-интеллек- 
туал фазилатларни тарбиялашга қаратилган мазмуни билан ҳам 
эътиборлидир. “Муножот”ни тинглаб..." шеърида эса ана шута- 
рих туйғусининг янги бир қирраси бадиий тадқиқ этилади.
Эшилиб, тўлғониб ингранади куй,