Abdalieva P. Pedagogika nazariyasi va tarixi

Uqitish jarayonining ma`nosi, tuzilishi va vazifalari. 
Har qanday jarayon- xarakatdir, moddiy dunedagi  narsalar eki  xodisalarning 
asta-sekin  uzgarishidir.  Oqitish  jarayoni  xam  esh  avlodda  aqliy  kuchlarni 
rivojlantirishga  va  axloqiy    sifatlarni  shaqllantirishga  qaratilgan  xarakatdir..  Biz 
uqitish jarayonini qanday tushunamiz.  Oqitish jarayoni-oqituvchining va u raxbarlik 
qiladigan  oquvchilarning-ularda  aqliy  qobiliyatlarni  ustirish,  dialektik  duneqarash 
asoslarini  tarkib  toptirish  va  xaetiga  taergarlikni  amalga  oshirish  maqsadida-bilim, 
kunikma  va  malakalar  tizimini    ongli  xamda  puxta  uzlashtirishga  qaratilgan  ilmiy 
asosdagi  ishlarning  majmuidir.  Maktabdagi  uqitish  jarayoni  qandaydir  tasodifiy 
ayniqsa pedagogning xususiy fikridan kelib chiqadigan narsa emas. Oqitish jarayoni 
bilish  nazariyasi  asosida  tarkib  topadi  va  jamiyatning  rivojlanish  qonuniyatlaridan 
kelib  chiqadigan  talablarni  aks  ettiradi.  Xozirgi  ilg`or  pedagogika  inson  shaxsini 
maqsadg`a  muvofik  shaqllantirishga  tarbiya,  uzini  uzi  tarbiyalash  va  ijtimoiy 
tajribadan iborat tizim sifatida qaraydi. 
Oquv  jarayonidagi  tarbiya  asosan  uqitish  shaqlida,  uzini  uzi  tarbiyalash  va 
ijtimoiy  tajribaning  birligi  shaqlida  namoen  buladi.    Shunga  kura  uquv  jarayoniga 
ta`lim  (pedagog  faoliyati),  uqish  (oquvchining  mustaqil  ishi)  va  ma`lumotning 
mazmunini kichik tizimlardan iborat ijtimoiy pedagogik tizim sifatida qaraladi. 
Oqitish  uquv  jarayonining  professional  tomonini  tashkil  qiladi.  Inson  shaxs  
sifatida  shaqllanishning  ikki  tamonldama  tabiati  (  tarbiya  uzini  uzi  tarbiyalash) 
shuningdek  ichki  strukturasi  yul  yuriq  kursatish  va  oquvchilar  uquv  bilish 
topshiriqlarini    mustaqil  xolda  bajarishdan  iborat  xarakatdir.  Buning  yul  yuriq 
kursatish  jixati  muallim  oquvchiga  uquv  materiali  buyicha  urgatadigan  narsalar  va 
ular  ustida  ishlash  metodlari  bilan  izoxlanadi.  Oquvchilar  ana shu  asosda  uzlarining 
ma`lumot mazmunini uzlashtirishga doyr faoliyatlarini tashkil qiladilar. 
Shunday  qilib,  oquv  jarayonining  moxiyati  oquvchi  bilish  faoliyatining  
mantiqi  bulib,  u  birinchidan  bilish  bizdagi  bilimlarning  yagona  manbai  bulishi 
amalietini  urganishdan  boshlanishi  va  maxkum  fikrlash  asosida  nazariy 

---

umumlashtirish  keraqligidan,  ikkinchidan  bilish  olingan  bilimlarni,  nazariy  
umumlashtirishlarni  insondagi  bilimlar  hakiqaligining  yagona  ob`ektiv  mezonlari 
sifatida xam xizmat qiladigan amalietga taqqoslash zarurligidan kelib  chiqadi. Uquv 
jarayoni  bilish  jarayonini  inson  faoliyati  sifatida  psixologik-pedagogik  jixatdan 
loyixalashga asoslanishi va  olingan bilimlarni amalietda kullashni albatta  uz ichiga  
olishi zarur. uquv jarayoni asosida umuman butun jarayonga ta`luqli va barcha uquv 
fanlariga  taqaladigan  ma`lum  talablar  xamda  printsiplar  mavjud  buladi.  Bugungi 
didaktika  ana  shulardan  eng  muximlari.  Tarbiyalovchi  ta`lim  printsipi.  Ilmiylik 
printsipi  nazariya  bilan  amalietning  bog`lanishi  printsipidan  iboratdir.  Ta`limning 
metodlari  va  tashkiliy  shaqllari  asosida  oquvchilarning  ongli  faolligi,  kursatmalilik, 
bilimlari  asosli  uzlashtirish.  uziga  xos  farqlari  tushunarliligi  va  xisobga  olinishi 
printsiplari  etadi.  Oqituvchi  faoliyatining  muvaffaqiyati  avvalo  u  ta`limning 
mazmuni,  metodlari  va  tashkiliy  shaqllaridan  umumiy  didaktik  printsiplarni 
qanchalik tug`ri  amalga oshirishga bog`liq. 
 
 
 
 
 

---