A zeki veliDÎ togan bugünkü TÜRKİLİ (TÜRKİstan) ve yakın

Umumiyetle 16-17. nci asırlarda ve 18. inci asrın Iç ve Dış Ticaret ilk yarısında Türkistan İktisadî hayatı, ticaret ve
smaat şöyle dursun, haklın biricik geçim vasıtası olan ekincilikte bile, çok defa hükümdarların çalışmalarına rağmen, ted­ricî alçalma safhaları geçirmekte olduğunu arzetmektedir. Memlekette ¹⁶⁷ ticaret tamamile yerli ahali elinde İdi. Hattâ Batı Sibiryada Ruslann Batı Çinle ve Doğu Türkistan'la olan ticareti de Mâverâünnehir ahalisi elinde idi. Çin, Türkistan ve Sibirya ticareti için İrtiş havzasında, Yamış ve Tobıl’da, Rus Avrupası ticareti için Hazar Denizi kıyısında Astar- khanda, o ' zaman umumiyetle «Bukharalı» yahut «Tazik», «Şart» ve yahut «Çağatay tüccarı» diye adlandırılan Mâverâünnehir tüccarlarının kervansarayları vardı.
Bukharadan Tobıl’a kervan kırk günde geliyordu. Astarkhana iki yoldan gidiyordu: Biri karadan Ürgenc, Üstyurtta Şam kalesi, Taş-Keçü, Sarâyçık yolu idi. İkinci yol, deniz yolu olup, Ürgencden Mangışlakta Karagan körfezine, sonra rus gemileriyle denizden Astarkhana gelir­di ^1,i5). Bütün ithalât ve ihracatı kendi ellerinde bulunduran Mâverâün- nehir .ve Khorezm tüccarları, dışarı ülkeler tüccarlarının kendi memle­ketlerine gelmesini istemiyorlardı. O cihetten kendileri Hindistan ve Rus­yaya çok giderler, ama kendi memleketlerine gelen hind ve rus tüccar­lar^ baskı altında bulundururlardı. 155 7-1744 yılları arasında Khıyva- dan Rusyaya 33 defa yani her 51/? yılda bir elçi geldigi kayıtlıdır. Rus- lardan ise Khıyvaya gelen pek azdı. 1 7. nci asırda Bukhara ve Khıyva-, dan 12 şer, Rusyadan ise ancak 7 elçi geldiği kayıtlıdır. Abdullah Han yolların emniyetini temin ettiği zaman bu gibi münasebetler epey ilerle­mişti. 1593 yılında Bukharalı tüccarlar ozaman Rusyada İngiliz emtia- ■sının iskelesi olan Arkangelsk’de bile görülüyorlar. Moskova, Kazan ve Nijni-Novgorodda, Sibiryada Tobıl ve İrbit: panayırlarında Mâveraün- ııehir tüccarları çök bulunuyordu. Rusyadan bilhassa İngiliz «çuha»şı, rus deri ve köseleleri, «oguT» bıçakları, iğne falan gibi ufak demir eşya ve ağaçtan yapılmış 'tabak, çanak gibi şeylerle kara tilki ve diğer ya­banı hayvan derileri, avcı doğanlar, balık dişleri gibi süs eşyası gelirdi. Mâverâünnehrin Rusyaya ihracatı ise epeyce ehemmiyetli idi. Bilhassa mensucat, kendek, zendeni, kıtal, kamka ve edres adlı kumaşlar ve pamuk getirilirdi Bukharanın doğusunda Khatırcı hududundaki