A zeki veliDÎ togan bugünkü TÜRKİLİ (TÜRKİstan) ve yakın


IQ1> Bu vakıfnâme yukarda s. 104 te zikri geçen «Fasl al-Khitâb» kitabında bulunuyor



Download 2,51 Mb.
bet94/447
Sana27.12.2022
Hajmi2,51 Mb.
#896392
1   ...   90   91   92   93   94   95   96   97   ...   447
Bog'liq
2020-Bugunku Turkeli (Turkustan) Ve Yakin Tarixi-1-Bati Ve Quzey Turkustan-Zeki Velidi Doghan-1981-926s

IQ1> Bu vakıfnâme yukarda s. 104 te zikri geçen «Fasl al-Khitâb» kitabında bulunuyor.
mühim köprüler bile Şıbanlılar, bilhassa Abdullah Han tarafından ve Taşkent tarafında Keldi Muhammed Sulltan,* Barak Han ve oğullan ta­rafından yapılmıştır. Bu gibi yeni sulanan yerlere elbette kendileriyle birlikte gelen Özbek ve Kazak urukları yerleştirilmiştir. 1669 yılında Bukhara ve Khıyvaya gelen rus elçisi Pazukhin, toprak mahsullerinin ancak bu memleketlerin kendilerine yetecek kadar olup, ziraî ihracat­ları olmadığını kaydetmiştir 1(‘-). Şehir hayatına medar olan ticaretin sukutu neticesinde ahalinin yalnız ekincilikle ve hayvan beslemekle ge­çinmek mecburiyetinde kaldığı bu devirde, yalnız hükümetler % değil, zamanın şeyh ve mutasavvıfları da ekincilik lehine propaganda yapı- vorladı. 1 6. ncı asrın ilk yarısında Mâverâünnehrin büyük şeyhi «Makh- dûm-i Azam» göçebe ahali arasında türkçe «ulus köçe bayır (ba- yıgır), derviş kiçe bayır», şehirli ve köylüler arasında farsça olarak da «hakikî sofuluk pamuk temizlemektir» mealinde vâz ve nasihatte bulun­muştur 166)/ Bu şeyh ziraati çok olan müridine en muhlis müridim derdi. Özbekler çok defa kendilerinden önce boş, ekilmemiş olan yerleri şe­nelterek oralarda yerleşmişlerdir. Bundan dolayı köylerin ve kasaba­ların çoğunun adı türkçedir 1(î4a). Doğu Bukharada ozaman vücude ge­tirilen kalelerden Şîrâbâd, Çırakçı, Yekkebağ, Kitab, Yorçı ve Korgan- tepe zikrolunabilir. İskân işleri bazan eski şehir ve. kasabaların harap ol­masıyla muvazi gidiyordu. Aynı zamanda .bazı eski kasabaların ahalisi­nin de askerî bir sınıf olan Özbeklerin yanma gelip yerleştiği görül­müştür. Bukhara ve Balkh şehirleri bu zamanda yerleşen Özbekler sa­yesinde çok büyüdü ve bu şehirlerin kenarlarında teşekkül eden yeni mahalleleri içerisine almak için eski şehir surlarını genişletmek icabetti. Şöyle, ki Şıbanlı Abdülaziz Han 1544 te Bukharanın yeni mahallelerini ihata eden yeni bir sur yaptırdı. Balkh şehri ise, bu zamanda tarihinin belki en mamur ve nüfusu en kesif olan bir devrini yaşadı. Şıbanlı Ab“
dülmümin Han babası Abdullah Hanın hayatında burada «kalgay», yani veliahd olarak yaşadı ve şehri çok imar etti. Şehri, yeniden teşek­kül eden mahallerini de içeriye almak üzeTe, yeni bir surla ihata etti; bu sur eskisinin iki misli olup, 20,000 kadem tülünde idi; bunun ihata ettiği şehir «dış şehir», şehrin eski yani Moğollardan önceki devirdeki kısmını, «Erk» ini ve «Kal a-i Hinduan»ı ihata eden eski surunun içinde bulunan kısmı da «iç şehir» Cşehr-i d.erûn) tesmiye olıînur oldu lü4b).
Khorezmde, Enüşe Han zamanında Amu Deryanın Kât yanından geçen mecrası kurudu. Buna karşılık han, Yeni Künbed’den Ak Köl’e kadar akan büyük Yarmış arığını açtı. 168 1 de Amu Deryanın Özboy mecrasındaki «Vezir» şehri ahalisi, artık orada su kalmadığından, yer­lerini terkedip Khıyva ovâsmâ geldiler. Enüşe, Şâhâbâd ile Çağatay adlı şehirleri yapıp «Vezir» ahalisini oraya yerleştirdi ve her iki şehir yanın­da arıklar açtı. Şimdiki Yeni Örgene ve Yeni Kât o arıklar üzerinde âbâd edildi. Buradaki Çağatay kalesinin asıl ahalisinin, Temür Beğ ta­rafından Khorezme getirilmiş Çağâtaylardan ibaret olduğu kaydedil­miştir. Bundan da anlaşılıyor ki, Temür zamanında Khorezmden Mâve- râünnehre göçürülenlerin yerine, Mâverâünnehirden Khorezme diğer Türkleri getiîmek, böylelikle Türk uruklarını birbiriyle karıştırarak mem­leketi birleştirmek ülküsü takip edilmiştir. Bugün aşağı Khorezmde oturan Karakalpaklar da buraya Temür tarafından tehcir edilerek Edil ırmağı kıyılarından getirilmişlerdir. Şıbanlılar çağında, bilhassa Abdülâziz ve Subhankulı, Enüşe ve Evreng Hanlar zamanında .Zerefşan havzasıyla Khorezm arasında vaki olan ahali değiştirilmesi de böyle bir kaynaş­mağı temin etmiştir. Subhankulı Han Khorezmden getirdiği göçmenleri toprağa bağlı olarak yerleştirip, onlara su ve yer temin etmek hususuna pek itina ediyordu.

Download 2,51 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   90   91   92   93   94   95   96   97   ...   447




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish