A toshmatov, sh sh. Magzumova

Davolash
maxsus zahmga qarshi dori vositalari, shuningdek, penitsillin 
bilan o‘tkaziladi. Penitsillinning kursli miqdori — 10000000 ED. Biyoxinol 
(vismuta preparati) mushak ichiga 2 ml.dan kunora yoki 3 ml.dan har 3 
kunda yuboriladi. Preparat qabul qilinishidan oldin qizdirilib, chayqatiladi. 
Bitta davolash kursiga — 50 ml. to ‘g‘ri keladi. N ovarsenol aynan 
yuborilishidan oldin tayyorlanadi, vena ichiga juda sekin jo'natiladi, dori 
miqdori asta-sekin oshirib boriladi: 0,15 dan 0,6 g gacha (erkaklar uchun) 
va 0,45 g (ayollar uchun). Bitta kursga — 4,5 — 5 g dori moddasi to ‘g‘ri 
keladi. Vismut preparatlari tayinlanganda og‘iz bo‘shlig‘i holatini nazorat 
qilish lozim, chunki bunda stom atitlar rivojlanishi mumkin. Buyraklarda 
kuzatilishi mumkin bo'lgan ehtim oliy asoratlar munosabati bilan siydik 
takroriy tekshirilib turiladi.
Maxsus davolashdan tashqari, bir vaqtning o ‘zida umumquwatlovchi 
davolash o ‘tkaziladi.
Progressiv falajlik zahm bilan kasallanish ko‘rsatkichlarining keskin 
pasayishi va faol davolash tadbirlari joriy etilishi munosabati bilan bu
93

---

kasallik hozirda kam uchraydi. Kasallik ancha kech — zahm yuqtirilganidan 
10-15 yil o ‘tib, rivojlanadi. Agar bosh miya zahm kasalligida qon tomirlar 
va bosh miya pardalari birlamchi zararlansa, progressiv falajlikda asosan 
bosh miya parenximasi birlamchi zararlanadi. Kasallik klinikasida bosh 
miya pardalari va qon tomirlarida yallig'lanish jarayonlari kuzatilsa-da, 
asab to'qimalarining (hujayra va tolalar) degenerativ, atrofik o'zgarishlari 
oldingi o ‘ringa chiqadi. Progressiv falajlik ko‘pincha erkaklarda kuzatilib, 
u bilan, odatda, 40-50 yoshlardagi kishilar kasallanadi. Kasallik- 
ning kelib chiqishida moyillik yaratuvchi omillar: surunkali alkogol 
intoksikatsiyasi, infeksiyalar, bosh miya travmalari katta o ‘rin tutadi. 
Ko'pincha zahm kasalligidan davolanishdan qochib yuigan yoki oxirigacha 
davolanmagan shaxslar kasallanadi.
Progressiv falajlikning klinik belgilari o'ziga xos xususiyatlarga ega. 
Ruhiy faoliyatning u yoki bu buzilishlari ustunlik qilishiga qarab, kasallik- 
ning 4 ta shakli ajratiladi: oddiy (dement), maniakal (ekspansiv), depressiv 
va ajitirlangan. Barcha shakllari uchun umumiy belgi, bu — ruhiyatning 
progressiyalanuvchi parchalanishi, o ‘sib boruvchi aqli zaiflikdir.
Progressiv falajlik kechishida 3ta bosqich ajratiladi. Birinchi — 
nevrastenik (nevrozsimon) bosqich uchun o ‘ta toliquvchanlik, mehnatga 
qiziqishning pasayib borishi, o'sib boruvchi holsizlik, uyqu buzilishlari, 
bosh og'riqlari xos. Shu bosqichning o'zida maxsus shaxs o ‘zgarishlari 
paydo b o ‘ladi. Bem orlar o'zlarini to ‘xtatolmaydigan, sinik, m aqtan- 
choq, pala-partish bo‘lib qoladilar. T o‘g‘ri tashxis qo'yish uchun qon 
va likvomi tahlili, musbat Argayl-Roberson sindromi, pay reflekslarining 
oshishi (ikkala tom onda) ni aniqlash yordam beradi.
Avj olish davrida shaxs o ‘zgarishlari o ‘sib boradi, u yoki bu produktiv 
psixopatologik simptomatika kuzatiladi; boshqa tarafdan, organik aqli 
zaiflik belgilari to ‘xtovsiz o ‘sib boradi.
Oddiy (dement)
shaklida atrofdagilaiga butun qiziqishlaming yo'qolishi, 
faoliyatsizlik, beg‘amlik, tanqidning yo‘qolishi kuzatiladi. Oldingi o'ringa 
total demensiyaning yaqqol klinikasi chiqadi.