A toshmatov, sh sh. Magzumova

Ekspansiv (maniakal) shaklida
maniakal holat fonida tutumqsiz buyuklik 
vasvasalari kuzatiladi. Bemorlar o'zlarining “buyuk sarkarda ekanliklari, 
tugamaydigan boyliklarga egaliklari, yuzlab xotinlari borligi va h.k.” kabi 
g'oyalami e’tirof etadilar. Ular qo ‘zg‘aluvchan, ko‘p gapiradilar, eyforik 
holatda, o'zlarini lentalar, qog'oz parchalari bilan bezatadilar, va ulam i
— medallar, ordenlar deb nomlaydilar. Shu bilan bir qatorda siniklik, 
seksual m aylni boshqarolm aslik, m asofa saqlashning y o ‘qolishi 
kuzatiladi. Ba’zida qisqa vaqtli g‘azab uchqunlari, qo‘zg‘aluvchanlik paydo 
bo'ladi. Ekspansiv shakli nisbatan kam uchraydi.
94

---

Depressiv shakli
depressiv sin d ro m bilan n am o y o n b o 'la d i. 
Shuningdek, pasaygan kayfiyat fonida rivojlangan vasvasa g'oyalari ham 
o ‘zining tuturuqsizligi bilan ajralib turadi. Bem orlar o ‘zIarining “ichki 
a ’zolari chirib ketganligi», ular «allaqachon o'lganliklarini» (nigilistik 
vasvasa) e ’tirof etadilar. Ba’zida sindrom ning affektiv kom ponentlari: 
qayg'u, qo ‘rquv, xavotir ko'proq nam oyon bo'ladi. Am m o hatto bu 
holatlarda ham o'sib boruvchi intellektual zaiflashuv belgilari yaqqol 
ko‘rinadi.
Ajitirlangan shaklida
keskin psixom otor q o ‘zg‘alish, ko‘pincha 
xiralashgan ong zamirida kechadi. Bem orlar joylarida yota olmaydilar, 
ulaming nutqlari bog'Iiqsiz, xatti-harakatlari impulsiv bo'ladi. Katatonik 
stu p o r sim ptom lari, ovqatdan bosh to rtish kuzatilishi m um kin. 
Kasallikning bu shaklining kechishi yom on sifatli bo'lib, tezda o ‘limga 
olib keladi.
Progressiv falajlikning barcha shakllarida III bosqichda m arazm — 
oxirgi darajadagi ruhiy vajismoniy degradatsiya belgilari kuzatiladi.
Marazm bosqichi.
Bemorlar doim to ‘shakda yotadilar. Ularda tafakkur, 
nutqning parchalanishi, oddiy ko‘nikm alam ing yo'qolishi kuzatiladi. 
Bemorlar o ‘zlariga-o‘zlari xizmat ko‘rsata olmay qoladilar. Vegetativ 
funksiyalar buziladi. Bemorlarda trofik yaralar, yotoq yaralar, suyaklaming 
sinuvchanligi kelib chiqadi. Patologik reflekslar paydo bo‘ladi, tos 
a ’zolarining faoliyatlari buziladi — bem orlar siydik va axlat ushlay 
olmaydilar. Shu sababli bem orlar alohida ahamiyatga muhtojdirlar. 
B em orlarning ovqatlanishlari, ichaklar faoliyatini nazorat qilish, 
gigiyenik muolajalar o ‘tkazish muhim dir.
Bemorlarni to ‘shakda ag‘darilganda ehtiyot bo'lish, ularni yiqilish va 
lat yeyishlardan saqlash lozim.