A toshmatov, sh sh. Magzumova

Epileptoid psixopatlar —
bu qo ‘zg‘aluvchan, portlovchi, jahldor 
odam lar b o ‘lib, ular, odatda, zulm korlikka, qasoskorlikka moyil, 
o'zlarining insonlar bilan munosabatlarida ular qo‘pol, ham turmushda, 
ham mehnatda fe’l-atvorlari og'ir kishilardir. Ularning fikr va hissiyotlari 
qovushqoq, irodalari esa faqat bir tomonlama yo‘nalgan. Shu bilan birga, 
epileptoid shaxslar tashqi tom ondan juda to ‘g‘riso‘z, hatto keragidan 
ortiq shirinsuhan bo‘lib, ular «oliy maqsadlar», oliy ideallar, insoniyatga 
muhabbat haqida gapirishni yoqtiradilar. Og'ir epileptoid shaxslar ko'pincha 
antisotsial harakatlar, og'ir jinoyatlar qilishga moyil bo‘ladilar.
Isterik psixopatlar
uchun atrofdagilarning diqqatini o ‘ziga qaratish, 
o ‘zlarini nainoyish qilish, atrofdagilarda taassurotlar qoldirishga intilish 
xos: ularda atrofdagilarga tanilish, ajralib turish ishtiyoqi kuchli bo‘ladi. 
Isterik shaxs hammadan ko‘proq o ‘zini atrofdagilar zerikarli, ham m a 
qatori deb bilishlaridan qo'rqadi. Bu isterik psixopat shaxs fe’l-atvorining 
asosiy belgilari uning butun harakatlarida shubhasiz o ‘z aksini topadi. Bu 
shaxslarga notabiiylik, namoyishkorlik, riyokorlik, teatrallik xos. «Aslidagiga 
nisbatan kattaroq» ko‘rinishga intilish ularda yolg'onchilikka, uydirma va 
fantaziyalarga olib keladi va ularbunga atrofdagiiami ishontirishga harakat 
qiladilar, ba’zida esa ular bu uydirm alar va fantaziyalarga o'zlari ham
ishonib ketadilar va bu uydirmalami ishonch bilan, tabiiydek qilib gapirib 
beradilar; bu holatlar «fantastik psevdologiyalar» deb nomlanadi. Isterik 
shaxslar, odatda, o ‘ta ishonuvchan va o ‘zlarini ishontiruvchan bo‘ladilar. 
Ularga nisbatan osonlik bilan turli nosog‘lom holatlarga ishontirish 
mumkin, hatto ishontirish yo‘li bilan oyoq qo‘llarida falaj'liklar chaqirish 
mumkin, ular o'zlari ham o ‘zlariga turli odatdan tashqari holatlarni 
ishontirishlari, hatto «ishontirilgan homiladorlik» holatini chaqirishlari 
mumkin. Nim a bo'lganda ham boshqalardan ajralib turishga bo‘Igan 
chanqoqlik ba’zida o ‘zini ishontirish yo‘li bilan chaqirilgan nosog'lom 
holatlarga olib kelishi mumkin (juda yuqori tana harorati, to'xtatib boMmas 
qusish va h.k.). Atrofdagilarda taassurot qoldirishga, yetarli asos bo'lmagan 
holda o ‘z shaxsiga yuqori baho berishga bo ‘lgan intilish isterik shaxslami
64

---

oilada, m ehnatda kelishmovchiliklarga olib keladi, shuning u chun ular 
bir muassasada kam dan-kam hollarda uzoq ishlaydilar, ish joylarini tez- 
tez alm ashtiradilar. U la r hayot qiyinchiliklarini yengib o 'tish d a
qiynaladilar va hatto ozgina m ashaqqatlar ham ularda panik reaksiyalar 
chaqiradi — ular yig‘laydilar, baqiradilar, qo'llarini sindiradilar va h.k. 
Bu reaksiya yaqqol namoyon bo'lganda «isterik tutqanoq» deb nomlanadi.
Psixopatiyalaming