A. T. G‘ofurov, I. T. Azimov, U. E. Raxmatov

Ko’krak tipdagi
qaddi - qomatda kam yog‘ to‘planishga moyil, muskullar 
rivoji o‘rtacha, ko‘krak qafasi yassi, qisman bukchaygan qorin botiq bo‘ladi. 
Muskulli tip:
tana muskullari kuchli rivojlangan, ko‘krak qafasi slindir 
shaklida, qorin to‘g‘ri yoki to‘lqinsimon, yelkasi biroz engashgan joyida yog‘ 
o‘rtacha miqdorda, yelka kichik. 

---

34 
Qorin tipdagi
qaggi - qomatda tanasida yog‘ ko‘p, muskullar bo‘sh yoki 
o‘rtacha, qorin oldinga chiqqan, yelkalar oddiy yoki biroz engashgan. 
Noaniq tipda
tanada har xil tiplarning belgilari aralashgan xolda na‘moyon 
bo‘ladi.
1927yilda Galaniy ayollarni gavda tuzilishi leptosom gavdali yoki ensiz tanali 
oriq va megolosom gavdali, yirik gavdali hilarga ajratgan. Ularning biri yana mayda 
tiplarga bo‘linadi. Chunonchi leptosom gavdali astenik, stenoplastik, mezonlastik, 
evriplastik, subatletik, atletik tiplarga bo‘linadi. Mezosom - piknik, mezoplastik, 
megolosom – atletik, subatletik, europlastik hillarga bolinadi. 
Tana tuzilishining asosiy koordinatsiyalari
Yuqorida qaddi - qomatni tasvirlashni somatik tiplari haqida fikr - mulohazalar 
bildirildi. Shuni qayt etish lozimki somatik tiplar cheksiz emas. Qaddi - qomatni 
klassifikatsiyalash tana proportsiyasi tarkibiy qismlari shuningdek gavdaning 
balandligi va kengligi e‘tiborga olinishi lozim, qaddi-qomatni balandligi va 
kengligiga qarab bir qancha qaddi-qomat tiplari ajratiladi. 
1)
Qambar va keng tanali tip
. Tanani bunday tipi sutemizuvchilardan primatlarga, 
sichqonlarga, kalamush, quyonlarga hos. Odamda gavdani yo‘g‘on bo‘lishi irsiy 
jihatdan belgilanib ko‘pincha yoshlik bolalik davridayoq namoyon bo‘ladi. 
2)
Suyak va muskul va yog’ga qarab ham gavda qiyofasi tiplarga ajratiladi
. Bunda 
rentgen, ul‘tratovush, biokimyoviy metodlardan foydalaniladi. Tipologik hossalar 
qachon paydo bo‘ladi degan masala bo‘yicha olimlar o‘rtasida yagona fikr yo‘q.
Ko‘pchilik yoshlikdan 20 – 30 dan katta 40 yoshgacha bo‘lgan erkaklar gavda 
tuzilishiga qarab tiplarga ajratish lozim degan fikrlarni bildiradilar. Yuz qiyofasi, kalla 
tuzilishiga qarab qaddi-qomatning aniqlash munozarali sanaladi.
XX asrning 20 - yillarida ishchi yoshlar gavda qiyofasini shuningdek 70 yillarda 
Leningrad maktab o‘quvchilarning gavda qiyofasini o‘rganib tubandagi natija olingan.
Gavda qiyofasi 
I 
II 
Astenoid 
32.0 
36.6 
Muskulli 
26.0 
43.1 
Qorni katta, ko‘krak qafasi kichik, 
tanada – yog‘ o‘rtacha. 
6.0 
- 
Tanada yog‘ ko‘p, bo‘yni qisqa, ko‘krak 
- 
7.1 

---

35 
qafasi keng va qisqa, qorni va pastki 
jag‘i katta. 
Abdominel tip – dehqoncha tip qorin katta, ko‘krak kafasi kichik, tanadagi yog‘ 
kam. 
Digestivniy - tanada yog‘ ko‘p, bo‘yin kalta, ko‘krak qafasi keng kalta, qorni 
katta.