|
0‘z moliyaviy resurslari. O'z moliyaviy resurslarining tuziimasi 11.2- rasmda keltirilgan.
O’z moliyaviy mablag’lari
Korxona egalari badallarining puldagi qismi
|
1
1
|
Xo’jalik faoliyati natijasida paydo bo'lgan jamg‘armalar
|
(nizom fondlari)
|
|
|
Ichki aktivlar
davlat budjeti mablag'lari;
chet el investorlari mablag'lari.
Qarz moliyaviy mablag‘lari. Qarz moliyaviy mablaglaming tuzilmasi
11.3- rasmda keltirilgan.
11.2-rasm. 0‘z moliyaviy mablag'lari tarkibi.
11.3-rasm. Qarz moliyaviy mablag‘larining tuzilmasi.
O'z va qarz moliyaviy mablag'lari o'rtasidagi asosiy farq shundaki, qarz moliyaviy mablag'lari asosida mablag'lar shakllantirilsa, foiz to'lovlari soliq to'lagunga qadar chegirib tashlanadi, ya’ni yalpi xarajatlarga kiritiladi, dividendlar esa foydadan to'lanadi.
INVESTITSIYALARNING ICHKI M AN B A LARI
Daromad
investitsiya manbasi sifatida
|
|
Vmnb/a'siv.i
ajratmalari
|
|
Budjctdan
moliyalash tirish
|
|
Bank krediti
|
|
Aholi mablag'lari
|
11.4-rasm. Investitsiyalaming ichki manbalari.
Investitsiyalaming ichki manbalari.
|
|
|
O'zbekistonda kapital qo'yilmalami moliyalashtirish ichki manbalar va chet el kredit liniyalarining resurslari hisobiga amalga oshiriladi. Investitsiyalaming ichki manbalari 11.4-rasmda keltirilgan.
Investitsiyalaming tashqi manbalari.
O'zbekistonda chet el investitsiyalarini shakllantirish quyidagi yo'l- lar bilan amalga oshirilishi mumkin:
chet el kapitalining ulushli ishtiroki bilan qo‘shma korxonalar tuzish;
—to‘liq chet el investorlariga tegishli korxonalar, ularning shoxob- chalari va vakolatxonalarini tuzish;
chet el investori tomonidan korxonalar, bino, inshootlar qurish, korxonalardagi ishtirok ulushlari, aksiya va obligatsiyalami sotib olish;
—yer va boshqa tabiiy resurslardan foydalanish huquqini va boshqa mulkchilik huquqlarini sotib olish;
zayom, kredit, mulk va mulkchilik huquqlarini taqdim etish.
Iqtisodiyotda asosiy muammo chet el kapitalining samarali oqimini rag'batlantirishdan iborat. Ushbu munosabat bilan qaysi sohalarga chet el investitsiyalari kirib kelishini chegaralash, qaysi sohalarga esa ularni birinchi navbatda jalb qilish kerak, degan savollarga aniq javob topish lozim.
Bevosita kirib kelgan chet el investitsiyalari, bu faqatgina iqtiso- diyotga kiritilgan oddiy kapital qo‘yilma emas, balki o‘zbek korxo- nalarining ishlab chiqarish samaradorligini va texnik darajasini oshirish- ning birdan bir ishonchli yo‘li hamdir. O'zbekistonga o‘z kapitalini joylashtirish orqali chet el kompaniyasi yangi texnologiyalar, ish faoliyatini tashkil etishning yangi uslublari va jahon bozoriga chiqish imkoniya- tini ham olib keladi.
Qishloq xo‘jaligi iqtisodiyotida kreditlash
mexanizmi
Kredit — bu qaytarish, to ‘lovlilik, muddatlilik va foizlilik shartlarida moliya tashkilotlariningbo'sh turganpulmabla- g‘laridan foydalanish.
Agrosanoat majmuasi sohasida faoliyat yurituvchi xo'jaliklami o'z faoliyatlarini yurgizish uchun qaytarish va foiz to'lash sharti bilan vaqtincha foydalanishda pul va moddiy vositalarni berish chog‘ida yuzaga keladigan iqtisodiy munosabatlar majmui kredit munosabatlarini vujudga keltiradi.
Bu munosabatlar qarz beruvchi va qarzdor o'rtasida amalga oshadi. Qarz beruvchi — qarzga mablag' beruvchi huquqiy shaxs, qarzdor
- qarz olgan huquqiy shaxs. Hozirgi kunda kredit pul ko'rinishida keng tarqalgan. U vaqtincha bo'sh qolgan korxona, tashkilot, aholi, moliya tizimi mablag'larining maxsus qarz beruvchi tashkilotlar (bank- lar) orqali qayta taqsimlash va jamg‘arilishiga asoslanadi. Shunday qilib, to'planib qolgan mablag'lar bilan bunga zarurat sezgan korxona, birlashma, xo'jalik subyektlari, aholi, mamlakatning ma’lum joylarida beriladi. Bankdan olinuvchi kredit bilan birga korxona ichidagi, iste’mol, tabiiy, xalqaro va boshqa kredit shakllari ham mavjud. Iqtisodiyot taraqqiyotining hozirgi davri, to'la xo'jalik hisobi, o'zini o'zi mablag' bilan ta’minlashga asoslanadi. Bozor iqtisodiyotida o'zini o'zi qoplashga o'tish sharoitida kredit tizimining ahamiyati oshib bormoqda.
Hozirgi kunda O'zbekiston iqtisodiyotini rivojlantirishda kredit juda ham katta ahamiyatga ega. U butun iqtisodiyot tizimi oldida turgan muammolarni hal qiladi. Kredit yordamida pul mablag'lariga bo'lgan ehtiyojni (bunday mablag'lar vaqtinchalik bo'shagan joylardan olish orqali) qondirish mumkin. Kreditlash tizimi bo'sh kapitalni yig'adi va shu bilan birga, kapital kirib kelishiga xizmat ko'rsatgan holda, qayta ishlab chiqarish jarayonini ta’minlaydi. Shuningdek, kredit pul muomalasini tezlashtiradi, bir qator munosabatlarning (sug'urta, investitsiyaviy va h.) bajarilishini ta’minlaydi hamda bozor munosabatlarini tartibga solishda katta rol o'ynaydi.
Respublika agrosanoat majmuasida iqtisodiy islohotlarni muvaffaqiyatli amalga oshirishda qishloq xo'jaligini moliyalashtirish, kreditlash va to'lov mexanizmlarini to'g'ri yo'lga qo'yish muhim ahamiyatga ega.
Respublika hukumati qishloq xo'jaligi korxonalarini va fermer xo'jaliklarini kreditlash mexanizmini takomillashtirish bo'yicha bir qatov tadbirlarni amalga oshirib kelmoqda.
Do'stlaringiz bilan baham: |
