A s o s L a r I toshkent irrigatsiya va qishloq xo‘jaligini

tabiiy tasniflash 
deyiladi. Tabiiy tasniflash predmet­
larning ayrim muhim xossalari haqida fikr yuritish, qonuniy
219

---

bog‘lanishlarini aniqlash imkonini beradi. Mendeleyev tuzgan 
kimyoviy elementlarning davriy jadvali tabiiy tasniflashning klas­
sik namunasidir.
Sun’iy tasniflash 
predmetlarning birorta nomuhim, umumiy 
belgisiga ko‘ra amalga oshiriladi. Kutubxonadagi kitoblar kata- 
logi, lug‘atlarda so‘zlarning muayyan tartibda berilishi sun’iy tas- 
niflashga misol bo‘ladi. Sun’iy tasniflash bilimlarni tizimlashti- 
rishga yordam beradi.
Tasniflashda ham tushunchani bo‘lish qoidalariga amal qilish 
zarur. Tasniflar bilish va kundalik turmush jarayonida uzoq yillar 
davomida ishlatiladi, mavjud bilimlarimizni tizimga solish vosi- 
tasi sifatida muhim ahamiyat kasb etadi.
4. Fikr yuritishda tushunchalar bilan
bog‘liq xatoliklar
Fikrning to‘g‘ri qurilishi va xatosiz, ya’ni chin bo‘lishi tu- 
shunchalarni o‘z o‘rnida, faqat bir ma’noda qo‘llashga 'bog‘liq. 
Tushunchalarni noto‘g‘ri qo‘llash fikr mazmunining o‘zgarib ke- 
tishiga va turli mantiqiy xatolarga olib keladi.
Quyidagi holatlarda tushuncha noto‘g‘ri qo‘llanilgan hisobla­
nadi:
1. Bir tushuncha bir necha m a’noda qo‘llanilsa (yulduz — ism, 
mashhur inson, koinotdagi jism).
2. Tushuncha o‘z ma’nosida qo‘llanilmasa (uchar yigit, tulki- 
ayyor inson).
3. Tushunchada predmetga xos bo‘lmagan belgilar qayd etilsa 
(jismsiz jism, tem ir odam, kulayotgan fil, bir asrda uch yuz yil 
yashagan odam).
4. Urg‘u noto‘g‘ri qo‘yilsa ham tushunchaning ma’nosi 
o‘zgarib, fikrda noaniqlik vujudga keladi.
Tushunchalarni qo‘llash bilan bog‘liq xatolarga yoi qo‘ymaslik
uchun quyidagi qoidalarga amal qilish zarur:
1. Fikrlash jarayonida har bir tushuncha faqat bir ma’noda 
qo‘llanishi shart.
2. Tushunchaning m a’nosi noaniq bo‘lsa, savol berib uni 
aniqlab olish zarur.
220

---

3. Ko‘chma ma’noda qo‘llanilgan tushunchalarni aynan siz 
tushungan ma’noda qo‘llanilganini aniqlab olish shart.
4. Tushuncha ifodalagan predmetga xos belgilarni to‘liq bilish 
shart.