Tadbirkorlik va boshqaruv” fakulteti “Raqamli iqtisodiyot” kafedrasi “Informatika o’qitish metodikasi”

OLIY VA O'RTA MAXSUS TA'LIM VAZIRLIGI

DENOV TADBIRKORLIK VA PEDAGOGIKA INSTITUTI

“Tadbirkorlik va boshqaruv” fakulteti

“Raqamli iqtisodiyot” kafedrasi

“Informatika o’qitish metodikasi” yo’nalishi

2 - bosqich 202 - guruhi talabasi

Normurodova Zarinaning

Informatika fanidan

6-amaliy mashg’loti

Amaliy mashg’ulot №6

Muhim va nomuhim o'zgaruvchilar. Elementar Bull funktsiyalari.

Ishdan maqsad: Muhim va nomuhim o'zgaruvchilar ustida amallar bajarishni o’rganish

Assotsiativlik qonunlaridan foydalanib, ko‘p o‘zgaruvchi (n>2) ixtiyoriy mantiqiy funksiyasini ikkita o‘zgaruvchi funksiyalar kombinatsiyasi ko‘rinishida ifodalash mumkin.= 16 ikkita o‘zgaruvchi funksiyalarining to‘liq majmui 2.6–jadvalda keltirilgan. Funksiyalarning xar biri x1 va x2 o‘zgaruvchilar ustidan amalga oshirish mumkin bo‘lgan 16 ta mantiqiy amal kombinatsiyadan birini bildiradi va ular o‘z nomi va shartli belgisiga ega.
Ma’lumki, mantiqiy amallar mulohazalar algebrasi nuqtai

nazardan chinlik jadvallari bilan to’liq xarakterlanadi. Agarda

funskiyaning jadval shaklda berilishini esga olsak, u vaqtda

mulohazalar algebrasida ham funksiya tushunchasini

aniqlashimiz mumkin.

_ Ta’rif. x1, x2, … ,xn mulohazalar algerbasining x1, x2, …

,xnargumentli f(x1, x2, … ,xn) funksiyasi deb nol va bir qiymat

qabul funksiyaga aytiladi va uning x 1, x2, … ,xnargumentlari

ham nol va bir qiymatlar qabul qilinadi.

_ Ta’rif. F:{0,1}n -> {o,1} funksiya mantiqiy algebraning funksiyasi

yoki Bul funksiyasi to’plami Pn orqali belgilaymiz, ya’ni

Bir o’zgaruvchili funksiyalar 4 ta bo’lib, ular

quyidagilar:

1. f0(x)=0 – aynan nolga teng funksiya yoki

aynan yolg’on funksiya

2. f1(x)=x – aynan funksiya

3. - inkor funksiya

4. f (x)=1 – aynan birga teng funksiya yoki

3aynan chin funksiya

Ta’rif. Agar o’zgaruvchining shunday a1, a-2,...,ai-1,ai,...,an qiymatlar

majmuasi mavjud bo’lib,

f(a1, a-2,...,ai-1,1,ai,...,an)=f(a1, a-2,...,ai-1,0,ai,...,an) munosabat bajarilsa,

u vaqtda xi o’zgaruvchiga f(x1,x2,...,xn) funksiyaning nomuhim (sohta)

o’zgaruvchisi, agar

f(a1, a-2,...,ai-1,1,ai,...,an)≠f(a1, a-2,...,ai-1,0,ai,...,an) munosabat bajarilsa,

u vaqtda xi o’zgaruvchiga f(x1,x2,...,xn) funksiyaning muhim (sohta

emas) o’zgaruvchisi deb ataladi.

Ф={f1,f2,...,fn} Bul funksiyalar to’plami berilgan bo’lsin.

Ta’rifФ to’plam ustida aniqlangan formula deb, F(Ф)=f(t1,t2,...,tn)

ifodaga aytiladi, bu yerda fϵФ va tiФ ustidagi yoki o’zgaruvchi, yoki

formula.

Ф to’plam bazis, f tashqi funksiya, ti lar esa qism formulalar deyiladi.

Har qanday F formulaga bir qiymatli biror f Bul funksiyasi mos keladi.

Bu holda F formula f funksiyani ifodalaydi deyiladi va f=funcF

ko’rinishida belgilanadi.

Bazis funksiyalarini chinlik jadvalini bilgan holda, bu formula

ifodalaydigan funksiyaning chinlik jadvalini hisoblashimiz mumkin. Ta’rif. Agar o’zgaruvchining shunday a₁, a­₂,...,a_i-1,a_i,...,a_n qiymatlar majmuasi mavjud bo’lib,

f(a₁, a­₂,...,a_i-1,1,a_i,...,a_n)=f(a₁, a­₂,...,a_i-1,0,a_i,...,a_n) munosabat bajarilsa, u vaqtda x_i o’zgaruvchiga f(x₁,x₂,...,x_n) funksiyaning nomuhim (sohta) o’zgaruvchisi, agar

f(a₁, a­₂,...,a_i-1,1,a_i,...,a_n)≠f(a₁, a­₂,...,a_i-1,0,a_i,...,a_n) munosabat bajarilsa, u vaqtda x_i o’zgaruvchiga f(x₁,x₂,...,x_n) funksiyaning muhim (sohta emas) o’zgaruvchisi deb ataladi.

Ф={f₁,f₂,...,f_n} Bul funksiyalar to’plami berilgan bo’lsin.

Ta’rifФ to’plam ustida aniqlangan formula deb, F(Ф)=f(t₁,t₂,...,t_n) ifodaga aytiladi, bu yerda fϵФ va t_iФ ustidagi yoki o’zgaruvchi, yoki formula.

Ф to’plam bazis, f tashqi funksiya, t_i lar esa qism formulalar deyiladi. Har qanday F formulaga bir qiymatli biror f Bul funksiyasi mos keladi. Bu holda F formula f funksiyani ifodalaydi deyiladi va f=funcF ko’rinishida belgilanadi.

Bazis funksiyalarini chinlik jadvalini bilgan holda, bu formula ifodalaydigan funksiyaning chinlik jadvalini hisoblashimiz mumkin.