A s o s L a r I toshkent irrigatsiya va qishloq xo‘jaligini

Tushunchalarni bo‘lish.
Har bir inson atrofidagi odamlar, voqea-hodisalar, buyumlar 
va boshqalarga o‘z munosabatini belgilar ekan, ularni toifalarga, 
qismlarga, turlarga bo‘ladi. Bunday bo‘lish uning tushunchalar 
olamida amalga oshadi. Inson fikr yuritish jarayonida tushuncha­
larni turli asoslarga ko‘ra bo‘ladi.
218

---

Tushunchani bo‘lish. 
deb, tushunchaning hajmini unda aks et­
gan predmetlarni ayrim guruhlarga (ayrim predmetlarga) ajratish 
yo‘li bilan aniqlashga aytiladi.
BoMishning 
struk-
turasi
1. Boiinuvchi tushuncha — 
hajmi aniqlanishi 
lozim bo‘lgan tushuncha.
2.
Bo‘Iish asosi — 
predmetning tushunchada fikr 
qilinadigan birorta umumiy belgisi.
3.
Bo‘lish a’zolari 
— bo‘lish natijasida hosil qili­
nadigan tur tushunchalar.
Bo‘lishning turlari
1. 
Asos 
bo‘lgan 
belgining
o‘zgarishiga qarab bo‘lish
Masalan: Burchaklar — to‘g‘ri, 
o‘tkir va o‘tmas burchaklarga 
bo‘linadi.
2. Dixotomik bo‘lish
Masalan: 
Burchaklar 
o‘tkir 
yoki o‘tkir bo‘lmagan turlarga 
bo‘linadi.
Tushunchalarni bo‘lish qoidalari.
1. Bo‘lish teng hajmli bo‘lishi, ya’ni bo‘lish a’zolari hajmining уig‘indisi 
bo‘linuvchi tushuncha hajmiga teng bo‘lishi shart.
2. Bo‘lish bir asos bo‘yicha amalga oshirilishi shart, ya’ni asos qilib 
olingan belgi bo‘lish davomida o'zgartirilmasligi zarur.
3. Bo'lish a’zolari hajmi bo‘yicha bir-birini istisno qilishi shart. Ular 
o‘zaro birga bo‘ysunish munosabatida bo‘lishi zarur.
4. Bo‘lish uzluksiz amalga oshirilishi, ya’ni jins tushunchaga eng ya­
qin bo‘lgan bir tartibdagi tur tushunchalar olinishi shart.
Tasniflash 
(turkumlash, 
klassifikatsiya) 
tushunchalarni 
bo‘lishning o‘ziga xos turi bo‘lib, unda bo‘lish izchillik bilan 
amalga oshiriladi va bo‘lish a’zolarining har biri yana boshqa 
bo‘linmalarga ajratiladi. Bunda bo‘lish a’zolarining har biri 
boshqalariga nisbatan o‘zining aniq va qat’iy o‘rniga ega boiadi. 
Tasniflash natijalari har xil jadvallar, kataloglar va shu kabilarda 
o‘z aksini topadi.
Tasniflash predmetlarning muhim bel^isiga ko‘ra amalga 
oshirilsa,