A. R. Babajanov, A. M. Muqumov, Z. X. Xafizova yerdan foydalanishda integratsion boshqaruv

Bilimni aniqlash uchun savollar: 
1.Jamiyatning rivojlanishida yer-planeta qanday rol o‘ynaydi? 
2.Yerni jamiyatdagi ko‘p maqsadli roli nima bilan tushuntiriladi? 
3.Yerni resurs sifatida unumli va unumsiz iste’moli nima? 
4.Inson tomonidan yerdan foydalanishning qanday usullari ma’lum? 
5.Yerni asosiy ishlab chiqarish vositasi mavjud bo‘lishi nima? 
6.Yerni ishlab chiqarish vositasi sifatida mavjud bo‘lishi nima? 
7.Yerni kenglik-operatsion asos sifatida mavjud bo‘lishi nima? 
8.Yerni tovar sifatida mavjud bo‘lishini qanday tushunasiz? 
9.Yerni tabiiy resurs sifatidagi xususiyatlarini aytib bering? 
10.Yerni takror ishlab chiqarish sikli nima? 
11.Yerni to‘la takror ishlab chiqarish sikli o‘z ichiga nimalarni oladi? 
12.Iqtisodiy qishloq xo‘jalik mahsulotini takror ishlab chiqarish siklida yer 
qanday rol o‘ynaydi? 
13.Iqtisodiy noqishloq xo‘jalik mahsulotini takror ishlab chiqarish siklida yer 
qanday rol o‘ynaydi? 

---

107 
2.9 Yer resurslaridan foydalanish qirralari 
Yerdan foydalanish qirrasi-bu yerdan maqsadli foydalanish yoki ushbu 
jarayonni amalga oshirish uchun zaruriy sharoitni ta’minlashning ijtimoiy ahamiyatli 
yo‘nalishidir. Shu munosabat bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri foydalanish qirralari (ijtimoiy, 
iqtisodiy, rekreatsion, egalik) hamda ushbu jarayonni amalga oshirish uchun 
manbalarni ta’minlaydigan qirralari (huquqiy, axborotli, tashkiliy, hududiy, 
texnologik, tadbirkorli) ajratiladi (19-rasm). Yerdan foydalanishning yuqorida sanab 
o‘tilgan qirralarini quyida birin-ketin qarab chiqamiz.
Yerdan foydalanishning 
ijtimoiy qirrasi
o‘zining natijasi sifatida ijtimoiy 
samaradorlikka ega bo‘ladi. U jamiyat faoliyatining shunday sohalarida vujudga 
keladiki, bunda yer odamlarni yashash joyi hamda ular hayot faoliyati uchun zarur 
sharoitni ta’minlovchi sifatida foydalaniladi. Faoliyatning bunday sohalariga 
sog‘liqni saqlash, bolalarni tarbiyalash muassasalari, ta’lim, ijtimoiy ta’minot, 
madaniyat va sport, shuningdek uy-joy sohasi kiradi. Ijtimoiy sohada Yerdan 
foydalanishdan jamiyat aholini qayta tiklashni ta’minlash, tarbiya va ta’lim, sog‘liqni 
saqlash va tiklash xamda boshqa xizmatlarning muhim turlarini ta’minlash 
imkoniyatiga ega bo‘ladi, qaysiki ular yerdan foydalanishning ijtimoiy mohiyatini 
aniqlaydilar. Umumiy ko‘rinishda yerdan foydalanishning ijtimoiy ahamiyati yoki 
yerdan foydalanishning ijtimoiy samaradorligi quyidagi ko‘rinishda yaratilishi 
mumkin: