A. R. Babajanov, A. M. Muqumov, Z. X. Xafizova yerdan foydalanishda integratsion boshqaruv

2.3 Aholi punktlari yerlaridan foydalanish 
Aholi punktlari yeridan foydalanishi yerdan foydalanishning alohida, o‘ziga 
xos turini tashkil etadi. Rasmiy ma’lumotlarga qaraganda, 2015 yil 1.01.ga aholi 
punktlari bilan band bo‘lgan yerlar miqdori 929,1 ming.gani tashkil etadi. Bunda
shaharlar va shahar tipidagi posyolkalar bilan band yerlar 219,6 ming.gani , qishloq 
aholi punktlari yerlari esa 709,5 ming.gani tashkil etadi. [35,15b]. Aholi punktlari 
yerdan foydalanishi o‘z ichiga 120ta shahar, 113 shahar tipidagi posyolkalar va 10 
mingdan ziyod qishloq aholi punktlari yerlarini oladi [35,26 b]. Aholi punktlari 
(keyinchalik-shaharlar) maydonlari mamlakat yer fondining bor yo‘g‘i 2,1%ini 
tashkil etadi, ammo jamiyatni rivojlanishida bu yerlarning roli nihoyatda yirik; u 
yerlardan foydalanishni ijtimoiy, iqtisodiy,rekreatsion hamda ekologik mohiyatini 
aniqlaydi. Axoli punktlari yerlarining ijtimoiy mohiyati aholini joylashtirish hamda 
hayot faoliyatini amalga oshirilishini ko‘zda tutadi. Aholini maqbul hayot faoliyati 
uchun aholi punktlarida quyidagi hududiy mintaqalar belgilanadi: uy-joy, jamoat 
markazi, ishlab chiqarish, injenerlik va transport infratuzilmalari, rekratsion va 
boshqa maxsus mohiyatdagilar [6,42b]. Iqtisodiy qirrasi shundan iboratki, shaharlar 
va posyolkalarning yirik qismida Yerdan foydalanishning yuqori samaradorligini 
ko‘zda 
tutuvchi 
sanoat 
obyektlarini, 
transport 
tarmoqlarini, 
injenerlik 
infratuzilmalarni joylashtirish bilan aniqlanadi. Aholi punktlarida rekratsion 
mintaqalar ham joylashtiriladi. Ularga shahar o‘rmonlari, o‘rmon-parklari, qirg‘oq 
bo‘ylari, madaniy meros obyektlari va boshqalar kiradi. Aholi punktlarini loyihalash 
va obodonlashtirish tabiiy landshaftlarni saqlashga imkon beradi. Bundan tashqari 
ular texnogen va tabiiy landshaftlar bilan uzviy o‘zaro bog‘liqdir. Bunday yerlardan 
foydalanish ko‘p maqsadli, ko‘p qirrali harakterga egadir. 
Yerlardan foydalanishning ko‘p maqsadli harakteri hududni rivojlanishini 
boshqarish hususiyatlarini, yer kadastrini yuritishni, hududni tashkil etishni, yerlarni 
qayta tiklash hamda muhofaza qilishni ko‘zda tutadi. Aholi punktlari yerlarda 5395,3 
mlrd so‘mlik qishloq xo‘jaligi mahsulotlariga qarama-qarshi o‘laroq 10913,5 mlrd 
so‘mlik sanoat mahsulotlari ishlab chiqariladi. Qishloq xo‘jalik yerlari (faqatgina 
sug‘oriladigan yerlar bo‘yicha)ning maydoni aholi punktlari maydonidan 9 barobar 
yirikdir. 2014-yili qishloq xo‘jalik yerlaridan undirilgan soliqning umumiy miqdori 
86 mlrd so‘m atrofida bo‘lgan bo‘lsa, aholi punktlari yerlaridan esa (sanoat obyektlari 
bilan birgalikda) 283 mlrd so‘mni tashkil etdi. Ushbu toifa yerlarni jamiyat uchun eng 
yirik ahamiyatga ega deb e’tirof etish hamda yer fondi tarkibiga uni birinchi o‘rinda 
keltirish maqsadga muvofiqdir. Aholi punktlari yerdan foydalanishida uning kichik 
turlarini ajratish zarurdir;