A. P. R im k ev ic h

3 1 5 * .  Q alinligini  hisobga o lm asa  ham   b o ‘lad ig an   m assasi 
400  g  boMgan  A B C D   b ru so k k a  (6 0 -  rasm )  С   n u q ta d a   F = 2 N  
k u c h   t a ’sir  q ila d i.  A g ar  / 1 5 = 2 0   sm ,  5 C = 1 0   sm   b o ‘lsa, 
ishqalanish  kuchini va tay an ch n in g  reaksiya kuchini  (m odulini 
va  t a ’sir  c h iz ig ‘ini)  an iq lan g .
3 1 6 . 
/1 5 to m o n i (6 1 -  rasm )  5 C to m o n ig a  q araganda a n c h a 
k ichik b o ‘lgan (m asa la n ,  gugurt  qutisiga  o ‘xshagan)  brusokka 
u n in g   asos  tekisligiga  parallel  b o 'lg a n   k u ch   b ilan   K L  chiziq 
b o ‘y ic h a   (m a s a la n ,  q a la m   b ila n )  t a ’sir  q ila m iz   ( K   va  L 
n u q ta la r  m os  q irra la rn in g   o ‘rtala ri).  B u n d a  k u c h   q o ‘yilayot- 
g an   n u q ta n i  asta-sek in   К  d a n   L g a  k o ‘c h ira   b o ram iz.  A gar  К  
n u q tag a  y a q in ro q d a n   ta ’sir  qilsak,  u n d a   b rusok  ilgarilanm a 
h arak atg a  keladi.  L  nuqtag a  y a q in ro q d a n   t a ’sir  q ilin g a n d a 
esa brusok ag‘dariladi.  K uchning brusok ilgarilanm a harakatdan 
ag‘d arilishga  o ‘tishi  k u zatilad ig an   q o ‘yilish  n u q tasin i  topish 
m u m k in .  Bu  n u q ta d a n   К  n u q ta g a c h a   b o ‘lgan  d   m asofani  va 
/1 5 q irra n in g   a  uzunligini  oM chab,  b rusok  b ilan   stol  orasidagi 
ish q alan ish   k o effitsiy e n tin i  a n iq la sh   m u m k in .  Ish q a la n ish
koeffitsiyenti  № = 
j j
  fo rm u la  b ilan   an iq la n ish in i  isbotlang.
S h u n d a y   usul  b ila n ,  m asalan ,  gugurt  q u tisid a n   foydalanib 
ishqalanish  koeffitsiyentini  aniqlang.
52

---

6 2 -  rasm .
a lu m in iy
6 1 -  rasm . 
6 3 -  rasm .
3 1 7 .  T e n g   t a ’sir  e tu v c h ila ri  n o lg a  te n g   b o ‘lg an   u c h ta  
n o k o llin e a r  k u c h la rn in g   t a ’sir  ch iziq lari  b ir  n u q ta d a   kesishi- 
shini  isbotlang.
31 8 .  Q iyalik b u rch ag i  a  boMgan qiya tekislikda balandligi 
h b o ‘lgan b ir jinsli  brusok turibdi.  B unda tay a n c h n in g   reaksiya 
k u ch i  o g ‘irlik  m a rk a z id a n   q a n d a y   m aso fa d a  o ‘tad i?
31 9 .  Bir  jin sli  valn in g   u c h id a n   40  sm   q irq ib   tash lan d i. 
B u n d a  o g ‘irlik  m arkazi  qayerga  va  q a n c h a g a   k o ‘ch ad i?
3 2 0 .  X o d a   tr o s d a   m u v o z a n a t  h o la td a   o s ilib   tu r ib d i 
(6 2 -  rasm ).  A gar  x o d a  osilgan  jo y id a n   a rra la b ,  ikki  ЬоЧ акка 
b o lin s a ,  qaysi  qism   o g ‘irro q   boMadi?
3 2 1 .  R adiuslari  4  va  6  sm   boMgan  10  va  12  kg  m assali 
ikk ita  b ir  jin sli  sh a r  m assasi  2  kg  va  uzunligi  10  sm   li  b ir 
jin sli  steijen   bilan  ulan g an .  S h arlarn in g   m arkazi  ste ije n n in g  
o ‘qi  d av o m id a  yotadi.  S hu  sistem a  o g ‘irlik  m ark a zin i  top in g .
3 2 2 .  S ilin d rik   sterjen n in g   yarm i  p o ‘la td a n ,  y arm i  alu m i- 
n iy d an   ib o rat  (6 3 -  rasm ).  A gar  b u tu n   s te ije n n in g   uzunligi 
30  sm   b o ‘lsa,  u n in g  o g ‘irlik  m ark a zin in g  vaziyatini  aniqlang.
3 2 3 .  T o ‘g ‘ri  to ‘rtb u rc h a k  shaklidagi b ir jin sli  y u p q a  p las- 
tin k an in g  og‘irlik m arkazi  qay erd a b o ‘ladi?  U c h b u rc h a k  sh ak ­
lidagi  p la stin k a n ik i-c h i?
3 2 4 * . Y u p q a   b ir  jin sli  b u tu n   p la stin k a n in g   (6 4 -  rasm ) 
o g ‘irlik   m a rk a z i  О  n u q ta d a   y o tis h i  u c h u n   u c h b u rc h a k li 
q ism in in g x  balandligi to ‘g ‘ri burchakli qism ining /  uzunligidan 
n e c h a   m a rta   farq  qilishi  lozim ?
3 2 5 * .  F a q a t  c h iz g ‘ic h d a n   fo y d a la n ib   va  h e c h   q a n d a y  
h isoblashlar qilm ay ,  6 5 -  rasm da  tasvirlangan b ir jin sli p lastin ­
k aning  o g ‘irlik  m ark a zin i  yasash  y o ‘li  b ilan   top in g .
53

---

6 4 -  rasm . 
6 5 -  rasm .
a )  
b) 
d )  
6 6 -  rasm .