A. P. R im k ev ic h

MEXANIKA
I  bob. 
KinemaiiKa asoslari
I .  Ilgarilanm a  harakat.  M od d iy  nuqta.
S an oq   sistem a si.  Y o ‘l  va  k o ‘chish
1.  1 -  ra sm d a  ishlayotgan  k o ‘ta rish   k rani  b ir  n e c h a   va- 
ziy atin in g   su ra ti  k o ‘rsatilgan.  S trelan in g   h arak ati  ilgarilanm a 
h arak at  boM adimi?  Y ukning  h a ra k a ti-c h i?
2.  «T o m o sh a charxpalagi»  a ttra k sio n in in g  qaysi  e le m e n t- 
lari  ilg arilan m a  h ara k a tla n a d i  (2 -  rasm )?
3.  a)  Y e rd an   Q u y o sh g ac h a  m asofani;
b )  Y e rn in g   Q u y o sh   atro fid a g i  o rb ita si  b o ‘ylab  b ir  oy 
d av o m id a  o ‘tg an   y o ‘lini;
d )  e k v a to r  u zu n lig in i;
e)  Y ern in g   o ‘z  o ‘qi  atro fid a   sutk alik   ay lan ish id a  ek v a to r 
n u q ta sin in g   h a ra k a t  tezligini;
0   Y e rn in g   Q u y o sh   atro fid a g i  o rb ita si  b o ‘ylab   h a ra k a t 
tezligini  hiso b lash d a  Y erni  m o d d iy   n u q ta   d eb  q arash   m u m - 
kinm i?
4 .  Q u y id a  k o ‘rsatilgan   h o lla m in g   qaysi  b irid a  o ‘rg an i- 
layotgan  jism n i  m o d d iy   n u q ta   d e b   q arash   m um k in :
a)  tra k to m in g   tu p ro q q a   b o sim in i  h isoblashda;
b)  ra k etan in g   k o ‘tarilish   b alan d lig in i  an iq lash d a ;
d)  m assasi  m a ’lu m   b o ‘lgan  q a v a tla ra ro   y o p m a   p lita n i 
g o rizo n ta l  h o la td a  b erilgan  b alan d lik k a  k o ‘ta rish d a  bajarilgan 
ishni  hisoblashda;
e )   o ‘lc h a g ic h   s il in d r   ( m e n z u r k a )   y o r d a m id a   p o ‘la t 
sh a rc h a n in g   h ajm in i  an iq lash d a ?
5.  M ak tab   futbol  m ay d o n in in g   rejasi  3-  ra sm d a  tasv ir- 
la n g a n .  О,  В,  C,  D  b u r c h a k la r d a g i  b a y r o q c h a la r n in g , 
E   t o ‘p n in g ,  K,  L,  M   to m o s h a b in la rn in g   k o o rd in a ta la rin i 
top in g .
6.  S in f  xonasini  san o q   sistem asiga  b o g 1 lab,  X  o ‘q n i  pol 
b ilan   do sk a  osilgan  d ev o rn in g   kesishish  c h iz ig ‘iga,  Y  o 'q n i
4

---

1-  rasm . 
2 -  rasm .
p o l  b ilan  a w a lg i  devorga  q o ‘shni  b o ‘lg an  d ev o rn in g   kesishish 
c h izig ‘iga,  Z o ‘qn i  esa yuqo rid a aytilgan  ikki  dev o rn in g  o ‘zaro 
k e sish ish   c h iz ig ‘iga  jo y la s h tir ib ,  d o s k a n in g   p a stk i  c h a p  
b u rc h a g in in g   va  o ‘zin g iz  o ‘tirg a n   p a rta n in g   yuqo rig i  o ‘ng 
b u rc h a g in in g   k o o rd in a ta la rin i  toping.
7.  H a ra k a t  tray ek to riy alari  4 -  ra sm d a  k o ‘rsatilgan  v erto - 
ly o tn in g   h a m d a   av to m o b iln in g   o ‘tg an   y o ‘llarini  va  k o ‘c h ish - 
larin i  taq q o slan g .
8.  T ak sid a  biz  n im ag a  pul  to ‘laym iz:  y o ‘lgam i  yoki  k o ‘- 
ch ish g am i?  S a m o ly o td a -c h i?
9.  K optok  3  m  b alan d lik d an   polga tushdi va p o ld an  qaytib 
k o ‘ta rila y o tg a n d a   1  m   b a la n d lik d a   tu tib   olin d i.  K o p to k n in g  
y o ‘li  va  k o ‘c h ish in i  toping.
Қ   m
3 -  rasm .
4 -  rasm .
5

---

У,  m
10
8