A niqlik param etrlari va e ta lo n m anbalarning a so siy X a to lik la r I

2 .3 .4 . Y o r u g iik n u rin in g o p tik to la m u h iti bilan
t a ’sir la sh u v i
Y orugiik elektromagnit to iq in kabi optik tola modasi bilan 
o ‘zaro ta ’sirlashadi. Kvars shishasi b o ‘ylab tarqalish jarayonida 
yorugiik elektronlar, molekulalar, ionlar va tola defektlari bilan
59
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

o ‘zaro ta ’sirda bo'ladi. Umumiy holda o ‘zaro ta’sirlashuv xarakteri 
turlicha bo‘ladi. Tushayotgan yorug‘lik — birlamchi to ‘lqin, zaryad- 
langan zarrachalar — elektronlar, ya’ni elektrik izotrop molekulalami 
ham tebranishga majbur etib, izotropik ko‘rinishi bo‘yichabirlam chi 
molekulalar bilan (yo‘nalishi b o ‘yicha) mos keladigan, o‘shanday 
chastotali ikkilamchi t.o‘lqinlami hosil qiladi.
Optik bir turdagi va izotrop muhitda birlamchi va ikkilamchi 
toT qinlarning interferensiyasi (u stm a-u st tushishi) natijasida 
o ‘tuvchi toTqin hosil boTadi, uning fazali tezligi n
4
chastotaga 
bogTiq.
YomgTik uzatkich modasining elektr va magnit xususiyatlari, 
uning yorugTik toTqinlari bilan o ‘zaro ta ’sirlashuvini aniqlaydi va 
nisbiy dielektrik, magnit o ‘tkazuvchanlik
e, p va 
solishtirma
o'tkazuvchanlik
bilan tavsiflanadi. Bunda toTqinning fazali tezligi 
quyidagi munosabat bilan aniqlanadi:
v v =c/y](£-/J,) =c/n(co),
(2.4)
bunda 
c —
vakuumdagi yorugTik tezligi,
n(co) — chastotaga bogTiq boTgan, muhitning sindirish ko‘rsat- 
kichi. (2.4) dan ko‘rinib turibdiki, fazali tezlik muhitning sindirish 
ko‘rsatkichi 
n
ga teskari proporsional [
1
].
2 .3 .5 . O p tik to la d a h o sil b oT ad igan m od alar
Molekulalar bilan o ‘zaro elektromagnit ta ’sirlashuv darajasida 
fazoviy 
E
elektrik va 
N
magnit maydonlar va 
qutblanish
hodisasi 
hisobga olinadi, faqat aniq maTum yuzalarda mos ravishda (
E
, 
N)
vektorlarning tebranishlarini mxsat etuvchi, elektrik qutblanish 
P
singari, magnit qutblanish 
B
lar optik tolada ko‘plab bir necha 
tebranish va moda turlarining
hosil boTishiga olib keladi. YoragTik 
tebranishlarining tarqalishida quyidagi shartlarning saqlanishi 
hisobga olinadi: optik tolada yomgTikning toTqin uzunligi ^ „ = 0 ,8
— 1,5 mkm qiymatlarga, o‘zak diametri z/o.=10±60 mkm qiymatlarga 
ega (ya’ni 
Xyo« d o.
nisbat taxminan saqlanadi).
Tebranish
yoki 
moda turlari
Maksvell tenglamalar tizimining 
yechimlari bilan aniqlanadi. Bunda optik tolani 
z
bo‘ylama o ‘qli
60
www.ziyouz.com kutubxonasi