A niqlik param etrlari va e ta lo n m anbalarning a so siy X a to lik la r I

D (PS/nm km)
2 .8 -r a s m .
Dispersiyaning to‘lqin uzunligi va qobiqlar soniga bog‘liqligi:
BQ — birinchi qobiq; IQ — ikkinchi qobiq; TQ — to ‘rtinchi qobiq
chiqarmoqda. Dispersiya qiymati kichik bo ‘lganligi uchun bu tolalar 
to 'lq in uzunligi b o ‘y icha zichlashtirilgan u zatish tizim larid a 
qoMlaniladi.
Bir tashuvchili D SF — nolga teng bo'lgan siljigan dispersiyali 
tolalardan SD H (asosan, STM
-6
va undan yuqori) tizim larda 
foydalaniladi. «Fujikura» firm asining D SM 8/125, «Korning» 
firmasining SM F-D S shu turdagi tolalari ishlab chiqarilgan.
Bir m odali stan d art SF to lalari qoT lanilganda, dispersiya 
qiymatini kamaytirish kerak. Dispersiyani kam aytirish, regene- 
ratsiyalash seksiyasi uzunligini oshirish, 2,5 G bit/s tezlikdan yuqori 
10 G bit/s tezlikka o ‘tish, shuningdek, toTqin uzunligi bo ‘yicha 
zichlashtirish usullaridan foydalanilganda dispersiyani kompensatsiya 
qiluvchi — D C F (Dispersion Compensating Fiber) tolalarni yoki 
dispersiyani kompensatsiya qiluvchi modullarni D C M (Dispersion 
Compensating Module) qoTlash kerak. Dispersiyani kompensatsiya 
qilish usullari quyida batafsil yoritilgan.
53
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

2 . 3 . Y o r u g ‘lik n in g o p t ik t o l a b o ‘y !a b t a r q a lis h
q o n u n iy a t la r i
2 .3 .1 . Y o ru g ‘Iikning sin ish ja ra y o n i
Optika qonuniyatlari yomg‘lik nurining to ‘g‘ri chiziqli tarqa- 
lishi, tola muhiti bilan o ‘zaro ta'sirlashuvi va izotroplik xususiyati 
— muhitda barcha yo'nalishlarda yorug‘likning bir xil tarqahshiga 
(shisha bir turdagi va izotropli muhit hisoblanadi) asoslangan. Bu 
qonuniyatlarga yorug‘likning qaytish/sinish qonunlari va ularga 
asoslangan hodisalar talluqli.
Yomg'lik bir materialdan boshqasiga o ‘tganda uning tarqalish 
tezligi o ‘zgaradi, ya’ni to'lqin nazariyasi nuqtayi nazaridan bu 
harakat yo ‘nalishining o'zgarishiga olib keladi. Bu hodisa — 
yomg'likning to ‘g‘ri yo‘nalishdan og‘ishi 
sinish
deb ataladi.
Sinish hodisasini misollarda ko'rib chiqamiz.
Sinish hodisasiga baliq ovlashda ham ducn kelinadi. Suv ostidagi 
baliqni ko‘rganimizda, uning haqiqiy joylashuvini emas, balki unga 
yaqin joylashuvini ko‘ramiz (2.9-rasm).
Agar baliqqa pastga vertikal qarasak, yorug‘likning sinishi ro ‘y 
bermaydi va baliqning asl joylashgan joyini ko‘ramiz. Agar unga 
burchak ostidan qarasak, sinish hisobiga asl joylashgan joyini 
ko‘rmaymiz, bunda baliq nazaramizdagi ko ‘rinishdan chuqurroqda 
joylashgan bo'ladi [
2
].