A. N. Valiyev, B. R. Haqberdiyev, N. X. Gulomova, Z. A. Boboyeva

Konus tishli uzatmaga oid variantlar
Variantlar m
h
Variantlar
m
г,
D„:
1
4
20
35
26
35
16
4
20
35
30
36
2
4
18
30
25
30
17
4
18
28
25
30
3
4
24
35
30
40
18
5
20
30
30
40
4
4
18
32
25
36
19
4
20
36
25
35
5
5
30
25
40
15
20
5
15
35
25
36
6
5
30
30
35
16
21
4
16
32
25
30
7
4
32
25
30
17
22
5
18
36
30
40
8
5
28
30
40
18
23
4
20
40
30
40
9
4
35
30
35
19
24
5
20
30
30
30
10
4
16
32
25
30
25
4
20
40
30
40
11
5
15
25
25
30
26
4
16
40
25
46
12
4
18
36
25
35
27
5
16
32
30
35
13
5
16
30
26
35
28
4
15
25
20
25
14
4
16
25
20
30
29
5
15
26
25
30
15
5
15
28
25
30
30
4
18
36
25
40
1-bosqich
212

---

1 -
/
X
/
I
\
\
1 
t
\
/
a)
213

---

2-bosqich
< N
b)
214

---

3-bosqich
v;
215

---

4-bosqich
g ) 8.34-rasm
216

---

C h ervyak tishli ilashmalar. Silindrik yoki globoidli sirtda vintli 
tishlar o ‘ yilgan (qirqilgan) shestemyaga 
chervyak
deyiladi. Silindrik 
sirtga vintli tishlar o ‘ yilgan shestemyaga 
silindrik chervyak
deb aytiladi. 
Chervyak o ‘ ramlarining vintli tishlarining cho‘ qqisiga urinma bo‘ lgan 
silindrga 
cho ‘qqilar silindri,
tubiga urinma bo‘ lgan silindrga 
tublar silindri, 
boshlang‘ ich aylanasiga urinma b o‘ lgan silindrga 
boshlang'ish silindr 
deyiladi. Chervyakning o ‘ q kesimi (chervyak o ‘ qidan o ‘ tuvchi tekislik 
bilan kesganda hosil bo‘ lgan o ‘ ramning profili) shakliga qarab silindrik 
chervyaklar 
Arximed, evolventa
va 
konvolyuta chervyaklarga
boiinadi. 
Arximed chervyagi yasalishi oddiy b o‘ lganligi sababli keng tarqalgan. 
Uning o ‘rami profili teng yonli trapetsiya shaklida bo‘ lib, yon tomonining 
qiyalik burchagi a=20°.
Silindrik va konus tishli g ‘ ildiraklaming uzatish soni 6-10 tadan 
oshmaydi. Uzatish soni katta b o‘ lganida silindrik va konus g ‘ ildiraklar 
yomon ishlaydi va tezda ishdan chiqadi.
Chervyak g ‘ ildiragi va chervyak uzatish soni 40-50 ta boiganda 
ham ravon ilashmaga ega b o ‘ linadi. Bu uzatma ixcham boMganligi 
sababli mashinasozlikda k o‘ p q o ‘ llaniladi. Chervyakli uzatmalaming 
kamchiliklaridan biri, undagi chervyak va chervyak g ‘ ildiragi tishlarining 
tezda yemirilishi va foydali ish koeffitsiyentining kichikligidir.
Odatda, aylanma harakat chervyakdan chervyak g ‘ ildiragiga uzatiladi 
(8.35-rasm). Chervyak o ‘ lchamlari chapaqay va o ‘ naqay bo‘ lishi mumkin. 
Chervyakdagi o ‘ ramlarning soniga qarab, chervyaklar bir kirimli, ikki 
kirimli va hokazo bo'ladi.
Silindrik chervyakning o ‘ q b o‘ yicha kesimida uning tishi to ‘ g ‘ ri 
chiziqli profilga yoki evolventali profilga ega bo‘ lishi mumkin. G ‘ ildirak 
tishlari, chervyakli vint chiziqlariga mos keladigan vint chizig‘ i bo‘ yicha 
yasaladi. Chervyakli ilashmalaming (chervyak va chervyak g ‘ ildiragining) 
chizilishi silindrik g ‘ ildiraklaming chizilishidan kam farq qiladi.
Chervyakli g ‘ ildiraklarning o ‘ ziga qarab chizish uchun uning 
tishlarining cho‘ qqilari aylanasi diametri