A. N. Valiyev, B. R. Haqberdiyev, N. X. Gulomova, Z. A. Boboyeva

8
.
16
-rasm
Zanjirli uzatmalar velosiped va motosikllarda, parmalash jihozlarida, 
ekskavator va kranning harakatlantiruvchi mexanizmlarida (8.17-rasm), 
ayniqsa, qishloq xo‘jalik mashinalarida (to‘qimachilik va paxtani qayta 
ishlash sanoatida) va har xil stanoklarda ko‘p ishlatiladi (8.18-rasm).
8.17-rasm
188

---

Z a n jirli u za tm a
1-yrtaU ovcfii im ktuzdia; 2-viovchi m rxanizm ; 3 -a m fr; 4 -h bga sotuvchi manm'am
sektori;
5
-
k hga soim chi m aam iim sektori pm jm asi
8.18-rasm
Ic h k i ilashishlar.
Konstruktiv nuqtayi nazardan tashqi ilashishli 
tishli uzatmalami ishlatishning iloji boim asa, ular ichki ilashishli tishli 
uzatmalar bilan almashtiriladi (8.19-rasm).
Katta g‘ildirak ichida joylashgan kichik tishli g‘ildirak tishlari oddiy 
tishli g‘ildirak tishlariga o‘xshash bo‘ladi. Katta g ‘ildirak o‘yiqlari ichki 
g ‘ildirak tishlarining profiliga mos kelishi lozim. Bunday g ‘ildiraklarda 
tishning qalinligi va o ‘yiqlarining kengligi tashqi ilashishli tishli 
g‘ildiraklamikiga o‘xshash bo‘ladi.
Odatda, ichki g‘ildirak yetaklovchi bo‘ladi.
O'QUUV PARALLEL BO IGAN
кию НАШИМ
8.19-rasm
189

---

Vintli (vint-gayka) va xrapovikli (to‘sqichli) mexanizntlar.
«Vint- 
gayka» tipidagi kinematik vintli juftlik quyidagi xususiyatlarga ega:
- vint harakatlanmaganda gayka bir marta to ‘liq aylansa, u vint o‘qi 
bo‘ylab, vint qadami kattaligiga siljiydi;
- agar gaykani harakatlantirmasdan vint bir marta to‘liq aylantirilsa, 
bu paytda vint o ‘z o ‘qi bo‘ylab qadam kattaligida siljiydi;
- «Vint-gayka» turidagi uzatmaning vazifasi aylanma harakatni 
ilgarilanma harakatga aylantirishdan iborat;
- bu uzatma shovqinsiz ishlaydi va foydalanishda yuqori ravonlikda 
ilashishga erishiladi;
- tuzilishi va uni tayyorlash oddiy, kuchni tejashga katta imkon beradi 
(8.20-rasm).