shkivlarga ponasimon ta’sir etishi tufayli u yuqori yuk tortish qobiliyati
bilan ajralib turadi. Dumalo4 tasmalar katta bo‘lmagan mashinalarda,
masalan, tikish va oziq-ovqat inashinalari, asboblarida qo'llaniladi.
TasmjH uzatma sxemasi
lasma turlari
yassi (teW ponasimon yumaloq
8.10-rasm
Tasmali uzatmaning afzalligi quyidagilardan iborat:
- uzoq m asofaga (15 netrgacha)
aylanm a harakatni uzatish
imkoniyatiga ega;
- tuzilishi oddiy;
- shovqinsiz ishlaydi;
- xizmat ko‘rsatish oson (8-11-rasm).
Tasmali uzatmalaming kaflichiliklari quyidagilardan iborat:
- qo‘pol beso‘naqay;
- te z y u ra r m e x an izm lard a
u z o q
ishlam aydi; tasm ali shkiv
larga sezilarsiz ishqalanishi tufay
li uzatishlar nisbatini bir xil saqlash
imkoniyati yo‘q, val va podshipnik-
larga katta kuch tushadi.
Keyingi paytlarda mashinasoz-
lik d a tishli tasmadan ko‘p
foydala-
nilmoqda (8.12-rasm).
184
8.12-rasm
8.13-rasm
Tishli tasmali uzatma tuzilish bo‘yicha yassi tasmali uzatma va tishli
ilashmalaming barcha afzalliklarini o ‘z ichiga oladi.
Tasmaning ishchi yuzasidagi chiqib turgan joy(bo‘rtiq) shkivlardagi
tishlar oralig‘idagi o ‘yiqchalarga kirib ilashma hosil qiladi. Tishli
tasmalardan yuqori tezlikda ishlaydigan va vallar orasidagi
masofa qisqa
bo‘lgan uzatmalarda foydalansa b oiad i (8.13-rasm).
Yassi tasmali uzatmalar shkivlar o ‘qining o ‘zaro vaziyatiga va
vazifasiga qarab quyidagi turlarga bo‘linadi:
1) ochiq uzatma -
o ‘qlar parallel va shkivlaming aylanishi bir xil
yo‘nalishda (8.14-rasm, a);
2) xoch (perekrestnaya) uzatma -
o ‘qlar parallel va shkivlaming
aylanishi qarama-qarshi yo‘nalishda
(8.14-rasm, b)\
3) yarimxoch uzatma
- o‘qlari ayqash (8.14-rasm, c);
4) burchakli uzatma
- o‘qlari kesishadi (8.14-rasm,
d)\
5) pog'onali shkivlar bilan uzatish -
bunda yetakchi valga bir xil
burchak tezligi berilganda yetaklanuvchi
valning burchak tezligini
o ‘zgartirish im konini beradi. S hkivlam ing p o g ‘onalari shunday
joylashganki, bir shkivning kichik pog‘onasining qarshisiga ikkinchi
shkivning katta pog‘onasi to‘g ‘ri keladi. Yetaklanuvchi valning tezligini
o ‘zgartirish uchun tasma bir ju ft pog‘onadan boshqa ju ft pog'onaga
o‘tkaziladi (8.14-rasm,
e);
185
6) bo ‘sh shkivli uzatma
- bunday uzatmada yetakchi val aylanib
turganda, yetaklanuvchi valning to‘xtashiga imkon bo‘ladi. Yetakchi
valga keng shkiv (1), yetaklanuvchi valga esa ikkita shkiv: biri (2)
valga shponka bilan biriktirilgan, ikkinchisi (3) bo‘sh, ya’ni
valga erkin
tayanadi. Shkivlami bog‘lovchi tasma bilan harakat vaqtida 1-shkivni 2-
yoki 3-shkivga ulab mos ravishda yetaklanuvchi valni harakatga qo‘shishi
yoki ajratishi mumkin (8.14-rasm,/);
7) taranglovchi rolikli uzatma
- bunday uzatmada kichik shkivni tasma
bilan burab olish burchagini katta qilish va tasmani avtomatik taranglash
mumkin (8.14-rasm,
g
).
Do'stlaringiz bilan baham: