A n V a r c h o r iy e V

zuni cheklay olmaslik insonda xudbinlik, ichiqoralik kabi illat-
laming paydo bo'lishiga turtki beradi. Kishilaming xudbinligi
nafaqat odamni, hatto olamni ham deformatsiyaga giriftor qi­
ladi. Bunday holat olamning asosi boigan daoning garmonik
tabiatiga, ya’ni «Har bir kishi hamma narsa uchun» qoidasiga
mos tushmaydi.
Daosizm ta’limotida har tomonlama gannonik rivojlangan in­
son qiyofasi haqida bir talay ajoyib fikrlar bayon etilgan. Ushbu
ta’limotga ko'ra, garmonik rivojlangan inson tabiiylikka ko'proq
mayli bor, har qanday behuda ishlar bilari^cTzini ovora qil-
maydigan, har qanday vasvasalar ta’siriga berilmaydigan kishidir.
U osmonga qiyoslanadi. Bunday kishilar o'zining osmon daosi
bilan uzviy aloqador ekanligini his qilib turadi. Chunki inson
kosmos bilan bog'liq bo'lib, o'ziga xos mikrokosmosdir.
£ Daosizm ta’limotiga ko'ra, insonning baxt-iqboli, farovon
turmushi hukmdor (imperator) faoliyati bilan bog'liq^ Hukm-
dor fuqarolaming orzu-istaklarini ezgulik tomon boshqarishi lozim.
Shuning uchun ham hukmdor faoliyatining asosida xalq daosi
bilan osmon daosining aralashuvi yotmog'i darkor. Osmon daosi
tabiat qo'ynida yashovchi oddiy odamlaming ideal jamiyatini
bunyod etishga harakat qiladi. Donishmand imperator osmon
daosi muddaosini, ya’ni ideal jamiyat qurish istagini turli
amaldorlar yordamida bajaradi. O'sha amaldorlar ideal jamiyat
qurish jarayonida vujudga kelgan turli nifoqlami oqilona bartaraf
etmoqlari lozim. Shunday qilib, daosizm ta’limotida ijtimoiy
ideal, har tomonlama rivojlangan inson osmon daosi siymosida
namoyon bo'ladi.
Qadimgi Xitoy falsafasida inson to'g'risidagi fikr-mulohaza-
lar Konfutsiy ta’limotida yanada yangi bosqichga ko'tarildi1.