A. N. Samadov, O. S. Jumanov

 
Q i s q a   x u l o s a l a r  
Qand  eng  muhim  oziq-ovqat  mahsulotidir.  U  har  kuni  iste‟mol 
qilinishidan  tashqari  qandolatlik  va  novvoylikda,  spirtli  va  spirtsiz 
ichimliklar  ishlab  chiqarishda  keng  qo„llaniladi.  Qand  yuqori  kaloriyaga 
ega (100 g qand 405 k. kal beradi), odam organizmida engil va to„la hazm 
bo„ladi.  
Qand-shakar  bevosita  qand  lavlagidan  olinadi.  Zavodga  keltirilgan 
qand  lavlagi  yuviladi,  maydalab  qirqiladi,  maxsus  kattakon  yog„och 
bochka  (diffuzor)  larga  solinadi  va  qandni  mayda  lavlagi  qirindilaridan 

---

66 
 
ajratib  olish  uchun  issiq  suv  quyiladi.  Hosil  bo„lgan  diffo„zion  sharbat 
tarkibida  turli  qo„shilmalar  bo„ladi,  shuning  uchun  ham  u  tozalanadi. 
Tozalangan sharbat vakuum - apparatlarda kristallar hosil bo„lgunga qadar 
quyuqlashtiriladi.  Kristallar  sharbatning  kristallashmagan  qismidan 
tsentrifugalarda  ajratiladi.  Hosil  bo„lgan  kristallar  yuviladi  (oqartiriladi), 
quritiladi,  elakdan  utkaziladi  (kattaligiga  qarab  saralanadi)  va  idishlarga 
joylanadi. Olingan qand xom ashyoning 14-15% ini tashqil etadi.  
Asal  engil  hazm  bo„luvchi  shakarlardan,  ya‟ni  glyukoza  bilan 
fruktozadan  iborat  bo„lib,  ularning  miqdori  asalda  65  dan  80%  gacha 
bo„ladi.  Bundan  tashqari  asal  tarkibida  15  -  25%  suv,  organiq  kislotalar 
(olma  kislotasi,  vino  kislotasi,  limon,  sut,  shovul  kislotasi),  oz  miqdorda 
oqsil, vitaminlar, xushbo„y va bo„yoq moddalari bor.