A. M. Karimova, D. M. Malikova pul va banklar

Asosiy tushunchalar: bank, pulni saqlash, sarroflar, pul almashtirish, kredit operasiyalari, naqd pulsiz hisob-kitoblar, banklar tasnifi, emission banklar, tijorat banklar, ixtisoslashgan banklar, universal banklar, davlat banklari, davlat aksiyadorlik banklari, aksiyadorlik banklar, xususiy banklar, qoʻshma banklar, bank tizimi, ikki pog’onali bank tizimi, banklar (assosiasiya) uyushmasi


Mavzuni mustahkamlash uchun savollar:

1. 
   «Bank» soʻzi qanday ma’nolarini bildiradi?
   
2. 
   Banklarning paydo boʻlishiga asosiy sabablar nimada?
   
3. 
   Banklarning birinchi-pulni saqlash operasiyalari qanday vujudga kelgan?
   
4. 
   Pul almashtirish banklarning qanday operasiyalari?
   
5. 
   Banklarda kredit operasiyalari kelib chiqishining asosiy jihatlari nimada?
   
6. 
   Banklarning sudxoʻrlik bilan ham shug’ullanish operasiyalari qanday bank operasiyalariga asos boʻlgan?
   
7. 
   Banklar orqali naqd pulsiz hisob-kitoblar qilishga nimalar sabab boʻlgan?
   
8. 
   Bank - qanday faoliyat turlarini amalga oshiradi?
   
9. 
   Chet el banki qaysi mablag’lar asosida tashkil etiladi?
   
10. 
    Bank filiali qanday faoliyatni amalga oshiradi?
    
11. 
    Banklarning asosiy vazifalari nimalardan iborat?
    

13-mavzu.OʻZBEKISTON RESPUBLIKASI BANK TIZIMI VA

UNING TARKIBI

§13.1. Bank tizimi tushunchasi. Oʻzbekiston Respublikasi

bank tizimi

Bank tizimi kredit tizimining eng asosiy boʻg’ini boʻlib, bank operasiyalarini amalga oshiruvchi barcha turdagi banklar majmuidan iboratdir. Bank tizimi doimiy ravishda takomillashib boradi. Uning u yoki bu koʻrinishda boʻlishi mamlakatda amalga oshirilayotgan ijtimoiy-iqtisodiy siyosatga bog’liq.
Oʻzbekiston mustaqillikka erishgunga qadar Respublikamiz bank tizimi sobiq SSSR bank tizimining tarkibiy qismi boʻlib, unda faqat bir necha banklar, ya’ni, SSSR Davlat banki, SSSR Sanoat-qurilish banki, SSSR Agrosanoat banki, SSSR uy-joy qurilish va ijtimoiy ta’minot banki, SSSR Tashqi iqtisodiy faoliyat banki va SSSR Davlat mehnat omonat jamg’arma kassalarining Respublika, viloyat idoralari va tuman boʻlimlari faoliyat koʻrsatar edi. Butun bank tizimi Markazdan boshqarilib, kreditlash jarayonlari belgilangan limitlar asosida Markazning ruxsati bilan amalga oshirilar va barcha masalalarni Markazdan hal qilinar edi.
Ana shu sababli Oʻzbekistonda bozor iqtisodiyoti talablariga javob bera oladigan, xorijiy mamlakatlarda qabul qilingan, sifat jihatidan yangi bank tizimini yaratish zarur edi. Hozirgi paytda Oʻzbekistonda ham barcha mamlakatlarda qabul qilingan ikki pog’onali bank tizimi amal qilmoqda. U quyidagi koʻrinishda:
I - pog’ona