A. Karimov, X. Xoshimov Umumiy kimyodan Masalalar va testlar to`plami Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun o`quv qo`llanma so`z boshi

Ma`lum haroratda suyuqliklarning ma`lum xajmida erigan gazning miqdori gazning parsial bosimiga to`g`ri proporsional bo`ladi:
C = K ∙ P C – to`yingan eritmadagi gazning konsentratsiyasi, mol/l;
P – gazning eritma ustidagi parsial bosimi, Pa;
K – proporsionallik koeffitsenti (mol∙l^-1∙Pa^-1) bo`lib, u gaz va erituvchi tabiatiga hamda t° ga bog`liq. K 1 atm bosimdagi 1000 gr erituvchida erigan gazning konsentratsiyasiga teng. P = 1 atm bo`lsa C = K bo`ladi.
Genri qonuniga yuqori bosim ostidagi, erituvchi va erigan gaz molekulalari o`rtasida kimyoviy ta`siri bo`lmagan (N<sub>2</sub>, O<sub>2</sub>, SO<sub>2</sub> kabi ideal gazlar eritmalari), suyultirilgan eritmalar bo`y sunadi. HCl, SO₃, NH₃ kabi gazlar Genri qonuniga bo`y sunmaydi.
VI. 3. Suyuqliklarning suyuqliklarda erishi.
Suyuqliklar bir – birida eruvchanligi nuqtai nazardan: ikki xil bo`ladi. 1. O`zaro cheksiz nisbatlarda aralashuvchi suyuqliklar (P sirt+suv; toluol+benzol).
2. O`zaro aralashmaydigan suyuqliklar. Bunday suyuqliklarning bir – birlarida erishi chegaralangan bo`ladi.
Masalan, suv va benzol, moy va suv, butanol va suv.
Dietil efiri ham suvda cheklangan miqdorda eriydi. Agar suv bilan dietil efiri aralashtirilsa, ikki qavat hosil bo`ladi. Yuqori qatlam suvning efirdagi to`yingan eritmasi, pastki qatlam efirning suvdagi to`yingan eritmasi bo`ladi. Temperaturaning ortishi ularning o`zaro hohlagan nisbatlarda erishiga olib keladi.
O`zaro cheklangan miqdorda eruvchan suyuqliklarning cheksiz nisbatlarda eruvchanlik xolatiga o`tadigan temperatura suyuqliklar o`zaro erishining kritik temperaturasi deyiladi.
Masalan: 66,4°C temperaturada fenol suvda, suv esa fenolda cheklanmagan miqdorda aralashadi.
Osmos va osmotik bosim
Osmos xodisasi deb yarim o`tkazgich parda orqali erituvchi molekulalarining eritma tomonga yoki erituvchi molekulalarining konsentratsiyasi kichik eritmadan konsentratsiyasi katta eritma tomonga o`tish (diffuziya) jarayoniga aytiladi. Osmotik bosim deb erituvchi molekulalarining yarim o`tkazgich parda orqali o`tishini, ya`ni osmos xodisasini to`htatish uchun eritmaga beriladigan tashqi bosimga teng bo`lgan bosimga aytiladi.