A. K. Igamberdiev S. Aliqulov traktorlar va qishloq xo’jaligi mashinalaridan foydalanish, texnik servis

Tayanch iboralar: 
em-xashak yig‟ishtirish texnologiyalari, 
turlari, usullari, texnologik va ishlab chiqarish jarayonlari,
innovatsion texnologiyalar va zamonaviy mashinalar tizimi.

---

153 
sho‗rlanishini oldini oladi. Uning ildizlari chuqur qatlamlargacha etib borib suv oladi 
va er osti suvlarini pasaytiradi. 
Beda etishtirishda birinchi yil ekilgani va eski beda agrotexnikasida birmuncha 
farqi bor. Bundan tashqari bedani ko‗k massa, senaj va pichan uchun etishtirish, 
yig‗ishtirib olish agrotexnikasini hisobga olish kerak.
Pichan tarkibidagi vitamin va oqsillarni saqlab qolish uchun bedani 10-15 % 
gullaganda o‗rish zarur. O‗rim kechiksa, pichan sifati pasayadi va keyingi 
o‗rimlardan olinadigan hosil kamayadi.
O‗rta Osiyonmng quruq va jazirama yoz sharoitida bedani pichan uchun o‗rish 
katta qiyinchiliklar bilan bog‗liq, chunki bedani barglari to‗kilishidan saqlab qolish 
zarur. Barglarni to‗kilishi pichan sifatini pasaytiradi va poyalarning qurishini 
kechiktiradi. Barglar pichanning 50 foizini tashkil etadi, ularning tarkibida karotin, 
hazm bo‗ladigan protein, vitaminlar va beda pichanining eng zarur oziq moddalari 
bo‗ladi. SHu sababli o‗rilgan beda o‗sha kuniyoq, bir erga to‗planib, kichik-kichik 
uyumchalarga uyib qo‗yiladi yoki qator uyumlariga yotqiziladi. 
Beda maxsus o‗t-o‗rgichlar (73a-rasm) bilan o‗rilib, qator uyular ko‗rinishida 
ang‗izga (o‗rilgan dala yuzasi)ga tashlab ketiladi. Bedani o‗rish bilan bir vaqtda 
poyalarni ezish, ezilgan massani ang‗izga qator uyumlash yoki yoyishga imkon 
beradigan ezgich-o‗rgichdan (73v-rasm) keng foydalaniladi.
a) v)
73-rasm. O„t-o„rgich (a) va o„rgich-ezgich (v) mashinalar 
Ezgichdan foydalanish o‗tning qurishini tezlatadi, beda poyalari va 
bargilarining bir vaqtda qurishiga, binobarin, barglarni saqlab qolishga imkon beradi 
va tayyorlanadigan pichanning sifatini oshiradi.
O‗zbekiston sharoitida beda va o‗tzorlar tashkil etish va ularni parvarishlashda 
bajariladigan umumiy ishlarni tashkil etish, urug‗larni ekish va parvarishlash ishlarini
sifatli qilib amalga oshirishda maxsus qishloq xo‗jaligi mashinalaridan, ayniqsa

---

154 
etishtirilgan hosilni yig‗ishtirib olishda zamonaviy texnologiya va texnikalardan 
foydalanishni taqqazo etadi. 
Ko‗plab em-xashak tayyorlash texnologiyalari (rasm) mavjud bo‗lib, eng ko‗p
tarqalganlariga quyidagilar: sochilgan va zichlangan xashak, senaj, silos va o‗simlik 
uni tayyorlash kiradi.