A k a d e m I ya trasologik ekspertiza

5. Transport vositalarining izlarini topish,  qayd etish va olish 
 
Transport izlari yo‘l-transport hodisasi ro‘y bergan joyda yoki 
transport vositasi jinoyat quroli yoki vositasi sifatida ishlatilgan joylarda 
topiladi.  
Shina izlari hodisa sodir bo‘lgan joydagi yo‘l tasmasi va u yerda 
topilgan buyumlar, shuningdek jinoyat sodir etilgan joyga olib keladigan 
qisqa yo‘l, yo‘l chetidagi ariqcha (kyuvet), kirish yo‘li (podyezd) va 
transport vositasi to‘xtagan joylarda topilishi mumkin. 
Ko‘pgina hollarda avtotransport izlarini tabiiy holda olib qo‘yishning 
iloji bo‘lmaydi. Shu bois, mutaxassis ularni sinchiklab o‘rganishi va ular 
topilgan joyda qayd etishi zarur. Bu maqsadda izlarning iloji boricha uzun 
masofasi o‘rganilib, bu, o‘z navbatida, shina belgilari aniqroq ifodalangan 
joyni topish imkonini beradi. Barcha g‘ildiraklardagi shinalar 
xususiyatlarini aniqlash uchun avtotransport orqaga qayrilgan va burilgan 
joylarni tekshirish zarur. 
Shinalarda xususiy belgilarni topish va ularning turg‘unligi 
(o‘zgarmasligi)ni aniqlash uchun har qaysi g‘ildirak kamida ikkita burilgan 
joydagi izlar ko‘zdan kechirilishi zarur. Jumladan, yengil avtomobillar 
qoldirgan izlar uchun izlar uzunligi 4–6 metr bo‘lsa, yuk 
avtomashinalarida 6–12 metrni tashkil etadi. 
Hodisa sodir bo‘lgan joyni ko‘zdan kechirishda mutaxassis topilgan 
izlarni darhol tekshirishi zarur. Chunonchi, tekshiruv natijasida dastlab 
quyidagilar aniqlanishi mumkin: 
1. Transport vositasining guruhiy tegishliligi: 
a) avtotransport turi (avtomashina, traktor, mototsikl, arava, tirkama 
va h.k.); 

---

 75 
b) avtotransport turi (yengil mashina, yuk mashina, aravachali 
mototsikl); 
v) rusumi («ZIL-130» rusumli yuk mashinasi, VAZ-2121 «Niva» 
rusumli yengil avtomashina, «DT-75» rusumli traktor va h.k.); 
2. Transport vositalarining to‘qnashuvga qadar holatlari. 
3. Avtotransport hodisasi sababli mashinaga yetkazilgan ziyon (chiroq 
(chiroq (fara))ning sinishi, bamperning g‘ijimlanishi). 
4. Transport vositasida qoldirilgan moddalar (qon izlari, bo‘yoq, 
tuproq zarralari). 
5. Transport vositasining harakatlanish yo‘nalishi. Jumladan, uni qator 
belgilarga qarab aniqlash mumkin (8-rasm): 
 
 
 
8-rasm. Transport vositalari izlari bo‘yicha  ularning