A. I. Umirdinov, A. M. Xakimov xalqaro ommaviy huquq sud amaliyoti o‘quv-uslubiy qo‘llanma (keyslar to‘plami) toshkent – 2018

Sud qaroridan

1. 
   Jinoyatchining ekstraditsiyasi bo‘yicha Konvensiyaning 3-moddasining tatbiq etilishi.
   

Ushbu ishdagi eng munozarali huquqiy nuqta – bu ekstraditsiya qilishni talab etayotgan davlat (bu ishda, AQSH)dagi huquqiy oqibat yoki u yerdagi jinoiy javobgarlik natijasida ekstraditatsiya qiladigan davlat (bu ishda Angliya)ning yurisdiksiyasidan tashqarida inson huquqlari buzilishi yuzaga kelishi ehtimoli bo‘lsa, Konvensiyaning 3-moddasiga ko‘ra ekstraditsiya taqiqlanadimi yoki yo‘qmi degan savoldir.⁴⁷ Konvensiya o‘zining 1-moddasiga ko‘ra, unga a’zo davlatlarga o‘zlarining hududlaridagi, ya’ni yurisdiksiyalari ostidagi insonlarga Konvensiya belgilovchi huquq va erkinliklarni ta’minlashni talab etadi.
Konvensiya esa jismoniy shaxsni himoya qiluvchi ushbu xalqaro hujjatni uning obyekti va maqsadiga muvofiq beriladigan himoya samarali va amaliy bo‘lishini inobatga olgan holda sharh qilinishi lozim. Sudning latent tarzdagi Konvensiya buzilishining bor yoki yo‘qligi yuzasidan qaror qabul qilishi noodatiy holdir. Biroq agar Konvensiyaga a’zo davlatning ekstraditsiya talabi bajo keltirishi uni talab qilgan davlatda ayblanuvchining qiynoqqa solinishi, g‘ayriinsoniy muomala ko‘rishi yoki o‘lim jazosiga hukm etilishi bo‘yicha ishonarli dalillar mavjud bo‘lgan holatlarda Konvensiya a’zosi bo‘lgan davlatning xatti-harakatini olgan majburiyatlari bo‘yicha muammoli vaziyatni yuzaga keltirishi mumkin. Bunda ekstraditsiyani amalga oshirib ayblanuvchini Konvensiya taqiqlagan qiynoqlarga solinishiga sabab bo‘lgan a’zo davlat (Angliya) bo‘yicha Konvensiya to‘g‘ridan to‘g‘ri javobgarlikni keltirib chiqaradi.

2. 
   Sooring ishidagi alohida holatlar bo‘yicha 3-moddaning tatbiq etilishi muammosi
   

Bu masalada agar murojaat qiluvchi – Sooring Virjiniya shtati sudida o‘lim jazosiga hukm qilinishi ehtimoli tasdiqlanadigan bo‘lsagina, ushbu Sud ishning holati bo‘yicha o‘lim jazosining qo‘llanilishini kutish holati 3-moddaga zid keladigan muomala ekanligini ko‘rib chiqishi lozim.
O‘lim jazosiga tortilishi ehtimoli borligi yoki yo‘qligi haqida fikr yuritish paytida AQSH prokuraturasi xatti-harakatidan turli tuman holatlar ayon bo‘ladi. Ayblanuvchining Virjiniya shtati sudi tomonidan aybdor deb topilishi holati bo‘yicha Angliya allaqachon diplomatik kanallarni ishga solib, AQSH prokuraturasi orqali tegishli sudyadan o‘lim jazosiga hukm qilmaslikni iltimos qilgan. Prokuratura esa ushbu iltimos “sudyaga yetkazish”ga oid va’da bergan. Biroq ushbu va’da orqali o‘lim jazosi berilishining to‘liq oldi olinganicha yo‘q. Chunki, AQSH prokuraturasi o‘ziga berilgan vakolatlardan foydalangan holda, dalillarni tekshirib o‘lim jazosini talab qilmoqda. Bunday holatda ishni tekshirayotgan davlat organi, ya’ni prokuraturaning qaysarlik bilan o‘z pozitsiyasini qo‘riqlashi shuni ko‘rsatadiki, ayblanuvchi Virjiniya shtati sudida o‘limga hukm qilinib, “o‘limni kutish holati”ga to‘g‘ri kelmaydi degan qaror qabul qilish uchun asoslar mavjud emas.

3. 
   “O‘lim jazosining qo‘llanilishini kutish holati” va 3-modda taqiqlovchi g‘ayriinsoniy (g‘ayriinsoniy, insoniylikka xilof) muomala
   
   1.