A. I. Umirdinov, A. M. Xakimov xalqaro ommaviy huquq sud amaliyoti o‘quv-uslubiy qo‘llanma (keyslar to‘plami) toshkent – 2018

Umumiy tahlil

Shafqatsiz xatti-harakatlar Konvensiyaning 3-moddasiga zid kelganiligi uchun aybdorga yetkazilishi lozim bo‘lgan azob eng oz darajada bo‘lishi lozim. Azobning eng oz darajasini esa muomala yoki jazoning xarakteri, holati, ijro usuli va yoinki jazolanuvchining jinsi, yoshi va sog‘liq holatidan kelib chiqib belgilash kerak. Bu yerda badanga yetkaziladigan og‘riqnigina emas, balki jinoiy jazo ijro etilgunga qadar uzoq muddat kutiladigan bo‘lsa, o‘limga hukm etilgan insonni qiynaydigan kutish kabi ruhiy azobni ham e’tiborga olish kerak⁴⁸. O‘lim jazosi – jazo sifatida 3-moddadagi qiynoqning taqiqlanishi masalasi doirasiga kirishi yoki kirmasligi Konvensiyaning sharhlash qoidalariga muvofiq aniqlanishi zarur. Aslida o‘lim jazosi Konvensiya bo‘yicha ruxsat etilgan bo‘lib, uning 3-moddasi oliy jazoni taqiqlamagan. Biroq o‘lim jazosiga doir hukm 3-modda bo‘yicha umuman muammo tug‘dirmaydi deb bo‘lmaydi. Misol uchun, o‘lim jazosining berilishi, ijro usuli, jazo e’lon qilingan aybdorning shaxsiy holati, jinoyat va jazo o‘rtasidagi muvozanat, jazo ijrosini kutish davridagi ushlab turilishi holati kabilar bunday jazoni olgan shaxsga nisbatan Konvensiyaning 3-moddasi ta’minlagan huquqlardan mahrum etilishiga olib kelishi mumkin. Virjiniya shtatidagi sud jarayonlari tugaganidan keyingi holatlar aybdor uchun qay darajada foydali va manfaatli bo‘lsa ham, jazoning tatbiq etilishini uzoq muddat kutish paytidagi doimiy ruhiy azob va o‘lim sharpasi bilan olishish kabi ruhiy holatlarga chidash talab etiladi.

2. 
   Sooring ishidagi alohida holatlar va haqiqiy xavfning mavjudligi
   

Bunday holatda o‘lim jazosining ijro etilishi uchun uzoq muddat kutish va uning orasida doimiy ruhiy azob, shuningdek Sooringning shaxsiy holati, ayniqsa, yoshi va ruhiy holatini e’tiborga olinsa, uni AQSHga topshirish 3-moddada o‘rnatilgan jazo darajasini oshib o‘tuvchi munosabatga yo‘liqishining haqiqiy ehtimolini tug‘diradi. Ushbu ishdagi jinoyatchining ekstraditsiyasining asosli maqsadiga boshqa usullar orqali erishish mumkinmi, yo‘qmi masalasi ham ko‘rib chiqiladi. Shu sababli ham murojaat qiluvchini AQSHga ekstraditatsiya qilish qarori agar ijro etilsa, Konvensiyaning 3-moddasiga zid keladi.