A. I. Umirdinov, A. M. Xakimov xalqaro ommaviy huquq sud amaliyoti o‘quv-uslubiy qo‘llanma (keyslar to‘plami) toshkent – 2018

Mezbon mamlakatning boshqa majburiyatlari. Investitsiyaga nisbatan taqdim etiladigan huquqiy himoya mezonlaridan bo‘lgan adolatli va xolis munosabatda bo‘lish majburiyatidan tashqari, xalal berishni to‘xtatish majburiyati hamda yetarli darajada himoya va kafolatlar taqdim etish majburiyati ham mavjud bo‘lib, bularning ma’nosini to‘laqonli ochib berish, hali hamon muammo bo‘lib kelmoqda. Asosli sabablarsiz va kamsituvchi choralar qo‘llagan holda halal berish va uni to‘xtatish majburiyati haqida arbitraj sudi shunday fikr yuritadi. Bu majburiyat mazmun jihatidan adolatli va xolis munosabatda bo‘lish mezonidan ko‘p ham farq qilmaydi, biroq u noto‘g‘ri qo‘llangan chora-tadbirlarning amalda yetkazadigan ta’siriga katta e’tibor qaratuvchi vosita ekanligini bildiradi. Shuningdek, mazkur arbitraj sudi, yetarli darajada himoya va kafolatlar taqdim etish majburiyati haqida, u majburiy kuch orqali, o‘zgalarning noqonuniy aralashuvidan investitsiyaning moddiy tarkibiy qismini huquqiy himoya qilishni talab etuvchi majburiyatdir degan fikrni taqdim etadi. Albatta, arbitraj sudining yuqoridagi majburiyatlar borasida taqdim etgan xulosalari pretsedent sifatida foydalanish uchun yetarli bo‘lsa-da, avval ta’kidlaganimizdek, BITlardagi normalar va belgilangan majburiyatlar bir-biridan mazmun jihatidan farq qiladi. Shu sababli ham ularni tahlil qilishga alohida yondashuv bilan qarash zarur.
Biz ushbu ish bo‘yicha izohlarni taqdim etishda yana bir holatga e’tiborimizni qaratishimiz zarur deb topdik. Ushbu ishda arbitraj sudi Chexiya tomonidan qo‘llangan chora-tadbirlarni tortib olish sifatida tan olmadi va Chexiya hech qanday kompensatsiya to‘lamasligi haqida qaror chiqardi. Shuningdek, arbitraj sudi BITdagi “tortib olish” iborasining ma’nosi ekspropriatsiyaga to‘g‘ri kelishi va ularni farqlash shart emasligini ta’kidladi.
Protsessning yakuni. Arbitraj sudi, Chexiya Nomuraga to‘lashi lozim bo‘lgan kompensatsiya to‘g‘risida keyingi ikkinchi bosqichda qaror chiqarishini aytganiga qaramay 2006-yil 30-noyabrda Nomura va Chexiya o‘rtasida yarashuv bitimi tuzildi va protsess o‘z yakuniga yetdi. 2008-yil 10-iyunda Nomura Chexiya tomonidan kompaniyaga 2,800,000,000 chex kronasi to‘langanligini rasmiy ravishda e’lon qildi.