A burxanov, O. Sattorqulov, G‗. Berdiyev, D. Eshpulatov mintaqaviy iqtisodiyot darslik

Neft-gaz sanoati
mamlakatimiz iqtisodiyotida muhim o‗rin egallaydi. 
Ushbu soha nafaqat energiya ishlab chiqaradi, balki ko‗plab tarmoqlar 
uchun zarur bo‗lgan polimerlar, organik kimyoviy moddalar hamda azotli 
mineral o‗g‗itlar ishlab chiqarishda asosiy xomashyo bazasi hisoblanadi.
Keyingi ikki yilda sohada amalga oshirilgan islohotlar natijasida gaz 
qazib chiqarish hajmi 10 foizga ortdi, aholiga tabiiy gaz 15 foiz va 
suyultirilgan gaz 1,6 barobar ko‗p yetkazib berildi.

---

183
Sho‗rtan va Ustyurt gaz-kimyo majmualarida joriy yilning o‗zida 
gazga nisbatan qo‗shilgan qiymati 4 barobar ko‗p bo‗lgan qariyb 700 
million dollarlik polietilen va polipropilen ishlab chiqariladi.
Neft-gaz sohasini yanada rivojlantirish maqsadida 2030 yilgacha 
geologiya-qidiruv ishlari olib borish, uglevodorodlarni qazib chiqarish va 
chuqur qayta ishlash bo‗yicha umumiy qiymati 36,5 milliard dollarlik 30 ta 
investitsiya loyihasini amalga oshirish belgilangan.
Neftni qayta ishlash.
O‗zbekistonda Buxoro neftni qayta ishlash 
zavodi, Farg‗ona neftni qayta ishlash zavodi mavjud bo‗lib, uchinchi neftni 
qayta ishlash zavodi Jizzax viloyatining Zafarobod tumanidagi 
«Chimqo‗rg‗on» qishlog‗i yaqinida barpo etiladi. 
Jizzax Neftni qayta ishlash majmuasining qiymati 2 milliard 200 
million AQSH dollariga baholanmoqda.
Bu erda bir yilda 5 million tonna neft xomashyosini qayta ishlash 
mumkin bo‗ladi. 
Jizzax zavodiga neft «yaqinda barpo etiladigan neft quvuri orqali 
yetkazib kelinadi». 
Majmuada aviatsiya kerosini, avtomobil yoqilg‗ilari, benzol, mazut, 
bitum va boshqa neft mahsulotlari ishlab chiqariladi. 
Mazkur zavodlarning to‗la quvvat bilan ishlashi O‗zbekistonning 
yoqilg‗iga bo‗lgan ehtiyojini to‗la qondirish va eksportga mahsulot 
chiqarish uchun etarli hisoblanadi. 
O‗zbek-xitoy savdo uyi orqali Xitoydan uskuna, hom ashyova qurilish 
texnikasini izlash va yetkazib berish ishlari samarali yo‗lga qo‗yilgan. 
Xususan mazkur savdo uyi chiqindilarni qayta ishlash sanoatini 
rivojlantiriga keng yo‗l ochib bermoqda. Mamlakatimizda chiqindilarni 
qayta ishlash sanoati hali yaxshi o‗zlashtirilmagan soha hisoblanadi.
Masalan, mamlakatimiz yo‗llarida harakatlanayotgan avtomobillar soni 
kundan-kunga ko‗payib, buning natijasida ishlatilgan shinalar miqdori ham 
ortib bormoqda. Shu o‗rinda ushbu shinalarni nima qilish kerak degan 
tabiiy savol paydo bo‗ladi? Xo‗sh, shinalarni qanday qilib qayta ishlash 
mumkin? Ko‗pchilik odamlar shinalarni shunchaki chiqindiga tashlab 
yuboradilar, bu esa o‗z navbatida yirik chiqindi uyumlarini hosil qilib, 
ekologiyaga xavf tug‗diradi.
Avtomobil shinalarini qayta ishlashga mo‗ljallangan mobil zavod 
yordamida nafaqat katta maydonlarni shinalardan bo‗shatish, balki ulardan 
zaruriy hom ashyo (rezina uvoq, metall) olish mumkin. Shinalarni qayta 

---

184
ishlash yana shunisi bilan ahamiyatliki, hatto ancha eskirgan pokrishkadan 
ham yaxshi polimer hom ashyo sifatida foydalansa bo‗ladi.
Yoki, bugungi kunda o‗z egasiga daromad keltirishdan tashqari atrof-
muhitga ham foydali bo‗lgan startaplar yaxshi ommalashib bormoqda. 
Foydalanilgan moylarni qayta ishlash yo‗nalishini hech ikkilanmasdan 
aynan mana shunday faoliyat turiga kiritish mumkin. Ishlatilgan moylarni 
qayta ishlaydigan mini zavodni tashkil qilish uchun maxsus tajriba yoki 
bilim talab etilmaydi, shuning uchun O‗zbekistonda har bir odam bunday 
zavod ochish imkoniyatiga ega. Yana bir ijobiy jihat: ayni paytda hukumat 
ham bunday turdagi tadbirkorlik faoliyatiga kam foizli kreditlar ajratish 
orqali ularni har tomonlama qo‗llab-quvvatlab kelmoqda.