|
Ишлаб чиқаришни маҳаллийлаштириш
, озиқ-oвқaт вa бoшқa
истeъмoл тoвaрлaри ишлaб чиқaришни кeнгaйтиришни рaғбaтлaнтириш
тадбирлари аҳамиятли ўрин тутади. Маҳаллийлаштириш дастури ўз
мазмунига кўра республикамиз корхоналарида замонавий талабларга жавоб
берувчи, рақобатбардош ва импорт ўрнини босувчи маҳсулотларни ишлаб
чиқариш ҳажмини ошириш, асоссиз импорт ҳажмини қисқартириш,
экспортбоп маҳсулотларни ишлаб чиқариш, янги иш жойларини яратиш каби
мақсадларни намоён этади.
Ўзбекистонда ишлаб чиқаришни маҳаллийлаштириш жараёнларига 2000
йилдан бошлаб алоҳида эътибор берила бошланган бўлиб, мақсадли
дастурлар асосида давлат томонидан қўллаб-қувватланиб келинмоқда.
Маҳаллийлаштириш фаолияти билан шуғулланаётган реал сектор
вакилларига бир қатор имтиёзлар, жумладан, божхона ва солиқ имтиёзлари,
банклар томонидан мақсадли кредитлар ажратиб келинмоқда. Аслида эса,
мамлакатимизда маҳаллийлаштириш жараёнлари 1996 йилдан Корея
Республикаси билан ҳамкорликда ташкил қилинган «UzDaewoo» автомобиль
ишлаб чиқариш заводини, Ўзбекистон бозорида ўзининг муносиб ўрнини
топган «Korzinka.uz» супермаркетлар тармоғини мисол қилиб келтириш
мумкин.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2016 йил 26 декабрдаги ПҚ-
2698-сонли «2017-2019 йилларда тайёр маҳсулот турлари, бутловчи қисм ва
материалларни ишлаб чиқаришни маҳаллийлаштириш бўйича истиқболли
лойиҳаларни амалга ошириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги қарорига асосан
маҳаллийлаштириш дастури тасдиқланган.
198
Ушбу дастур доирасида 2017-2019 йиллар давомида 3,4 млрд. долларлик
1146та маҳаллийлаштириш лойиҳасини амалга ошириш орқали талаб юқори
бўлган
саноат
маҳсулотлари
ишлаб
чиқаришни
йўлга
қўйиш
режалаштирилган.
2017 йилда 960та лойиҳани амалга ошириш ҳисобига 6,5 трлн. сўмга
тенг маҳаллийлаштирилган маҳсулотларни ишлаб чиқариш белгиланган.
Шу билан бирга, 122 турдаги ўзлаштиришга таклиф этилган
маҳсулотлар рўйхати аниқланган.
Республикада тайёр маҳсулот турлари, бутловчи буюм ва материаллар
ишлаб чиқаришни маҳаллийлаштириш Дастури доирасида 2000 йилдан буён
қиймати 5,5 млрд. АҚШ долларидан ортиқроқ 2,8 мингдан зиёд
маҳаллийлаштириш лойиҳалари амалга оширилди, илгари импорт бўйича
келтирилган 4,8 мингдан зиёдроқ янги маҳсулот турларини ишлаб чиқариш
ўзлаштирилди. Натижада кейинги беш йилда импорт ҳажми 752 миллион
долларга, жумладан, 2016 йилда 286 миллион долларга камайди. Бугунги
кунга келиб мамлакатимизда ишлаб чиқарилаётган саноат маҳсулотининг
умумий ҳажмида маҳаллийлаштирилган маҳсулотлар улуши 20 фоиздан
кўпроқни ташкил этади
41
.
Саноат кооперацияси асосида тайёр маҳсулотлар, бутловчи буюмлар ва
материаллар ишлаб чиқаришни маҳаллийлаштириш даражасини ошириш
иқтисодиётнинг барқарор ва изчил ривожланиши, унинг ташқи омилларга
тобелигини камайтириш, ишлаб чиқариш жараёнларига янги самарали
технологияларнинг татбиқ этилишини жадаллаштиришда муҳим аҳамият
касб этмоқда.
2010-2016
йилларда
икки
мингга
яқин
маҳаллийлаштириш
лойиҳасининг амалга оширилиши натижасида умумий импорт ўрнини босиш
самарадорлиги 7 миллиард 500 миллион доллардан кўпроқни ташкил этди.
41
Ўзбекистон Республикаси Президентининг “2017-2019 йилларда тайёр маҳсулот турлари, бутловчи
буюмлар ва материаллар ишлаб чиқаришни маҳаллийлаштиришнинг истиқболли лойиҳаларини амалга
оширишни давом эттириш чора тадбирлари тўғрисида”ги ПҚ-2698 сонли қарори. 2016 йил 26 декабрь.
Манбаа Lex.uz.
199
Сўнгги уч йилда ишлаб чиқаришни маҳаллийлаштириш ҳисобига шахта
вагонеткалари, вакуум насослар, кўтарма кранлар, ҳар хил турдаги ўтга ва
кислотага чидамли материаллар, қурилиш жиҳозлари, сэндвич панеллар,
сунъий синтетик газонлар, шиша банкалар, бутилкалар, крахмал, нон
маҳсулотлари учун ачитқилар сингари юз турдан ортиқ товарларнинг
мамлакатимизга олиб кирилиши бутунлай тўхтатилган.
Маиший электротехника маҳсулотлари, автомобилларнинг фильтр ва
радиаторлари, пўлат қувурлар, керамик плиталар, тиббиёт ампулалари,
полиграфик бўёқлар, болалар ўйинчоқлари, спорт анжомлари каби 350 дан
ортиқ турдаги маҳсулотни четдан келтириш икки баравардан зиёдга
камайган.
Иқтисодиёт
вазирлиги
томонидан
тармоқ
корхоналарининг
имкониятларини батафсил ўрганиш натижасида, 2017 йилда маҳаллий ишлаб
чиқарувчилар томонидан ишлаб чиқарилган маҳсулотлар ва импорт ўрнини
босувчи янги маҳсулот турларини ишлаб чиқаришни ташкил қилишга
йўналтириш ҳисобига 1,1 млрд. доллардан ортиқроққа ёки импортни 23
фоизга камайтириш имконияти аниқланди.
Маҳаллий хомашё ва ресурслардан янада оқилона фойдаланиш ва
экспорт салоҳиятини янада ривожлантириш мақсадида маҳаллийлаштириш
дастурига янги лойиҳаларни киритиш бўйича ягона мезон ва талаблари
белгиланган:
– дастурга кириш учун талаб этиладиган минимал маҳаллийлаштириш
даражаси дастурга кирган йилдан бошлаб биринчи йилга 36 фоиз, иккинчи
йилга 45 фоиз, учинчи йилга 50 фоиздан (машинасозлик ва металлни қайта
ишлаш тармоғи маҳсулотларига мос равишда 36 фоиз, 40 фоиз, 50 фоиз) кам
бўлмаган миқдорни таъминлаш;
– маҳаллийлаштирилган маҳсулотлар соф тушумидан экспорт улушини
иккинчи йили 20 фоиз, учинчи йили 30 фоизга ошириш белгиланди.
200
Вазирлар Маҳкамасининг 10.04.2017 йилдаги 197-сон қарори билан
тайёр маҳсулот турлари, бутловчи буюмлар ва материаллар ишлаб
чиқаришни маҳаллийлаштириш Дастурига тузатишлар киритилди.
Хусусан, маиший техника, тиббий асбоб-ускуналар, қурилиш
материаллари ва бошқалар ишлаб чиқариш бўйича 12 та лойиҳа киритилди.
Бунда Дастурга янгитдан киритилган ташкилотларга нисбатан
қуйидагилар бўйича имтиёзлар қўлланилади:
– божхона тўловлари бўйича – 2017 йил 17 апрелдан;
– солиқлар бўйича – 2017 йил 1 майдан.
Бироқ импорт ўрнини босадиган маҳаллийлаштирилган маҳсулотлар
ишлаб чиқаришни кенгайтириш чора-тадбирлари амалга оширилаётганига
қарамасдан, мамлакатимизда импорт ҳажмининг асоссиз ошиб кетишига йўл
қўймоқда. Бу,давлатимиз иқтисодиёти учун ишлаб чиқариш ҳажмини янада
кенгайтириш ва янги иш ўринлари яратиш бўйича муҳим лойиҳаларни
амалга оширишга йўналтирилиши мумкин бўлган валюта маблағларидан
самарасиз фойдаланишга олиб келмоқда.
Бундай ҳолат «Ўзбекэнерго», «Олмалиқ кон-металлургия комбинати»,
«Ўзбектўқимачилик», «Ўзқурилишматериаллари» акциядорлик жамиятлари,
«Навоий
кон-металлургия
комбинати»
давлат
корхонаси,
«Ўзпахтасаноатэкспорт»
холдинг
компанияси,
«Ўздонмаҳсулот»
акциядорлик компанияси, «Ўзбекчармпойабзали» уюшмаси, «Ўзфармсаноат»
давлат акциядорлик концерни корхоналарида кузатилмоқда.
Ижтимоий ишлаб чиқариш самарадорлигини оширишда уни рационал
ташкил этиш, жумладан, ихтисослаштириш муҳим аҳамиятга эга.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
