A b d u m a jid m a d r a im o V g a V h a r fu z a IL o V a manbashunoslik

Asosiy tushunchalar: qo'lyozma texnik (moddiy asosi) xususiyatlari,
raqamlash, varaqlar sonini yozib q o ‘yish ~ paginatsiya, matn o'lchami,
sahifada satrlar soni, debocha, nutqaddima, bob, fa s!, qism, daftar, xotim a-
kolofon, kitobat tarixi, asar nomi, uning mukammalligi, m uallif nomi, tarix,
xat, xattot, xa t turi va uslublari, muhrlar, hoshiyadagi izohlar. turli vozuv
va qaydlar, asarning boshlanishi va oxiridagi jum ta.
3.1. Yozma manbalarning tavsif usuli va ularni talabalarga
tushuntirish
Boy tarixni o ‘rganish va o'rgatish deganda, faqat yozma manbalarda 
mavjud m a ’lum otlar t o ‘g ‘risidagi bilim va tushunchalarni shunchaki 
mexanik tarzda talaba va bakalavrlarga yetkazish emas, balki a n ’naviy va 
zamonaviy pedagogik usullarning eng qulay va samarali vositalaridan 
foydalangan holda, ularda manbalar to ‘g‘risida tushuncha, bilim va ulardan 
foydalanish malakasini hosil qilish bilan birga, tariximiz to'g'risida mustaqil 
fikr yuritishga o'rgatishni ham tushunamiz.
Yurtimiz tarixini o'rganishda yozma manbalardan foydalanishning
18

---

ilmiy va metodik asoslarini ishlab chiqish va amaliyotga tavsiya etish tarix 
va pedagogika fanlarining eng m u h im va dolzarb m uam m olaridan biridir. 
Hu masala juda keng qamrovli b o ‘lib, yozma manbalarni tadqiq etishning 
ilmiy metodik asoslarini chu q u r o ‘rganib chiqishni taqozo etadi.
Yozma manbalarni talabalarga tushuntirishning bir necha tamoyili 
mavjud. Birinchisi maxsus kataloglardagi m anbaning tavsif tamoyilidir.
XIX asr oxirida paydo bo'lgan Yevropa mamlakatlaridagi kataloglar ichida 
ingliz olimi Charlz Ryoning ko‘p jildlik arab, fors va turkiy tillardagi sharq 
qo'lyozmalari kataloglaridagi yozma manbani tavsiflash tamoyili o'zining 
mukammalligi va puxta o'ylanganligi bilan alohida ajralib turadi. Quyida til 
tamoyili asosidagi Ch.Ryoning «Britaniya muzeyidagi turkiy qo'lyozmalar» 
(London, 1888, ingliz tilida)