А. Авлоний номидаги Халқ таълими ходимлари қайта тайёрлаш ва малакасини ошириш Марказий институти Ж. Йўлдошев, Ф. Йўлдошева, Г. Йўлдошева

Муммоли таълим даражалари
Биринчи босқич. Ўқитувчи муаммони тўлиқ ёритади ва уни ечимини топиб беради, қарши саволлар ёрдамида ўқувчиларни фикрлашга ихтиёрий мажбур этади.
Иккинчи босқич. Ўқитувчи муаммони қўйиб, унинг мазмунини ифодалайди. Кейин ўқувчиларни муаммо ечимини мустақил изоҳлашга йўналтиради.
Учинчи босқич. Ўқитувчи муаммони баён этмайди, балки муаммоли вазият яратади. Ўқувчилар мустақил фикр юритиб, муаммоли вазиятдан чиқиш йўлларини излаб топадилар.
Тўртинчи босқич. Бунда ўқитувчи изланиш соҳасини белгилайди холос, муаммога яқинлашиб боради, лекин унинг мазмуни ва ечимини кўрсатмайди. Ўқувчини мустақил фаолиятга йўналтирилади.
Муаммоли таълимда ўқитувчи ўқувчини мураккаб тушунчалар мазмуни билан таништириш жараёнида унга системали равишда муаммолар қўйиб беради, ўқувчига ахборот беради, ўқувчи мустақил равишда хулосалар чиқаради, умумлаштиради ва ўқитувчи ёрдамида маълум тушунча, қоидалар, хулосалар чиқаради.
Ўқитиш - шундай ҳолатки, ўқитувчи ўз фаолиятида таълим мазмунини баён қилишда қатор муаммоли вазиятларни келтиради. Бир вақтда шу янги билимларни ўзлаштириш жараёнида муаммони ҳал этишга ундайди.
Муаммо
Муаммо - илмий билишни ривожлантириш зарурлигини ифодалашнинг субъектив шаклидир. У муаммоли вазиятда, яъни жамият ривожланиш жараёнида билиш ва билмаслик ўртасида объектив равишда вужудга келадиган вазият.
Муаммоли ўқиш - ўқувчилар ўқув-билув жараёнида муаммоли вазиятни таҳлил этиш, синтез қилиш, умумлаштириш асосида унинг ечими бўйича таклифлар, гипотезалар келтирадилар, қарашларининг тўғрилигини исботлашга ҳаракат қиладилар.
Муаммоли вазият -бу инсоннинг интеллектуал қийинчиликда пайдо бўлган вазиятдан чиқиш жараёни, бунда маълум ва номаълум фактларга суяниб, мақсад сари интилиш, вазиятдан чиқа олишга интилиш, қизиқишлар орқали ижодкорликка, маҳсулот олишга йўл очади.
Психологлар томонидан муаммоли вазиятдан чиқишда сермаҳсул ишлай олиш, чикд олиш кетма-кетлиги аниқданган. У қуйидагича кўринишга эга:
Муаммоли вазият ------ муаммо -------- унинг ечимини излаб топиш ------муаммонинг ечими.
Муаммоли вазиятлардан ақлий ҳаракат орқали чиқиш кетма-кетлиги бир қанча босқичлардан иборат:

• 
  муаммонинг вужудга келиши;
  
• 
  қийинчилик нимадан иборатлигини тушуниб олиш;
  
• 
  унинг ечими йўлларини қидириб топиш, бунда ечим бўйича фикр, таклифларни келтириш, исботлаш;
  
• 
  тахминларни исботлаш;
  
• 
  муаммо ечимининг тўғрилигини текшириш.