A. A. Qaxxarov, yu. Sh. Avazov, U. A. Ruziyev kompyuter tizimlari va tarmoqlari

Qism registrlari
Qismli manzillash registrlari CS, DS, SS, ES dasturlarda saqlash uchun ajratilgan xotira maydonining (qisimlarni) boshlang‘ich manzilini saqlash uchun ishlatiladi:

• 
  dastur buyruqlarini (kod qismi - CS);
  
• 
  axborotlarni (axborot qismi - DS);
  
• 
  xotirani stek hududi (stek qisimi - SS);
  
• 
  qisimlararo uzatishlarda axborotlar xotirasining qо‘shimcha hududini (kengaytirilgan qism - ES), chunki MP ni real ish tartibida qisim о‘lchami 64 Kbayt kattalik bilan chegaralangan.
  

Surish registrlari.
Surish registrlari (qism ichini manzillash) IP, SP, BP, SI, DI qismlar ichidagi (qisim boshlanishiga nisbatan surilgan) xotira yacheykasining nisbiy manzilini saqlash uchun mо‘ljallangan:

• 
  IP (Instruction Poinrer) registri dasturning hozirda bajarilayotgan buyruq manzilini surilishini saqlaydi;
  
• 
  SP registri (Stack Poinrer) – stek chо‘qqisini surilishi (stekning hozirdagi manzili);
  
• 
  BP registri (Base Poinrer) – stek uchun bevosita ajratilgan xotira maydon manzilini boshlang‘ich surilishi;
  
• 
  SI, DI registrlari (Source Index va Destination Index mos ravishda) matritsa, qatorlar va shunga о‘xshash amallarda axborotlar manbai va qabul qiluvchining indeks manzilini saqlash uchun mо‘ljallangan.
  

Bayroq registri.
F bayroq registri shartli bir razryadli belgi-maska yoki bayroqlardan tashkil topgan, SHK da dasturlarni о‘tishini boshqaruvchi; bayroqlar bir biriga bog‘liq bо‘lmagan holda ishlaydilar va ular faqat qulaylik tufayli bitta registrga joylashtirilgan. Barchasi bо‘lib registrda 9 ta bayroq mavjud: ulardan oltitasi statusli (holat), kompyuterda bajarilgan amallar natijasini aks ettiradi (ularning qiymatlari masalan, boshqarishni shartli uzatish buyrug‘ini bajarishda – dasturni shoxlanish buyrug‘ida ishlatiladi), qolgan uchta boshqasi esa – boshqaruvchi, bevosita bajarilish ish tartibini aniqlaydi.
Holat (status) bayrog‘i:

• 
  CF (Carry Flag) – о‘tish bayrog‘i. Arifmetik amallarda va ba’zi surish amallarida va siklik surishda katta razryaddan “о‘tishlar” (0 yoki 1) qiymatlarini saqlaydi;
  
• 
  PF (Parity Flag) – juftlik bayrog‘i. Axborotlar ustidagi amallar natijasining kichik sakkizta bitini tekshiradi. Birlik bitlarning toq soni bu bayroqni 0 ga о‘rnatilishiga olib keladi, juft soni esa 1 о‘rnatilishiga olib keladi;
  
• 
  AF (Auxiliary Carry Flag) – ikkilik-о‘nlik arifmetikada mantiqiy о‘tish bayrog‘i. Agarda arifmetik amal о‘tishga olib kelsa yoki bir baytli operandani о‘ngdan tо‘rtinchi bitni almashtirishga olib kelsa, qо‘shimcha о‘tish bayrog‘i 1 ga о‘rnatiladi. Bu bayroq ikkilik-о‘nlik kodlar va ASCII kodlar ustidagi arifmetik amallarda ishlatiladi;
  
• 
  ZF (Zero Flag) – nol bayrog‘i. 1 о‘rnatiladi, agar amal natijasi nolga teng bо‘lsa; agarda natija nolga teng bо‘lmasa ZF nol holatga о‘tadi;
  
• 
  SF (Sign Flag) – ishora bayrog‘i. Arifmetik amallardan sо‘ng natijaning ishorasiga qarab о‘rnatiladi: musbat natija bayroqni 0 ga о‘rnatadi, manfiy natija esa 1 ga о‘rnatadi;
  
• 
  OF (Overflow Flag) – tо‘lish bayrog‘i. Arifmetik tо‘lish bо‘lganda 1 ga о‘rnatiladi: agarda ishorali arifmetik amallarni bajarilganda, bо‘lish natijasida hosil bо‘lgan son juda katta bо‘lsa va natija registrni tо‘lib о‘tish yuzaga kelsa ishora razryadida 1 bо‘ladi.
  

Boshqarish bayroqlari:

• 
  TF (Trap Flag ) – tizimli uzilish bayrog‘i. Bu bayroqning birlik holati protsessor dasturlarni qadamlab bajarish ish tartibiga о‘tkazishda (trassalash ish tartibi) ishlatiladi;
  
• 
  IF (Interrupt Flag) – uzilishlar bayrog‘i. Bu bayroqning nolli holatida uzilishlar taqiqlanadi, birlik holatida esa ruxsat beriladi;
  
• 
  DF (Direction Flag) – yо‘nalish bayrog‘i. Qatorli amallarda axborotlarga ishlov berish yо‘nalishini berish uchun ishlatiladi. Bayroqning nolli holatida SI va DI registrlar qiymatini buyruq birga oshiradi, bu bilan qatorni “chapdan о‘ngga” ishlov berishini belgilaydi; birlik bо‘lganda esa – “о‘ngdan chapga”.