A. A. Qaxxarov, yu. Sh. Avazov, U. A. Ruziyev kompyuter tizimlari va tarmoqlari

Mikroprotsessor xotirasi. MP 8086 ning mikroprotsessor xotirasi (MPX) о‘z tarkibiga 14 ta ikki baytli xotiralovchi registrlarni oladi. MP 80286 va unining yuqori modellarida qо‘shimcha registrlar mavjud, masalan, VLIW MP turida 256 ta registr mavjut, ulardan 128 tasi umumiy vazifa registrlari. 80386 MP va undagi yuqori modellarda ba’zi registrlar, shu jumladan umumiy vazifa registrlari ham – 4 baytli (Pentum mikroprotsessorlarida 8-baytli registrlar bor). Lekin asos model sifatida , xususan Assembler dasturlash tili uchun va dasturni sozlash Debug uchun 14 ta registrli MPX (1.12-rasm) tizimi ishlatiladi.
Barcha registrlarni 4 guruhga ajratish mumkin:

• 
  universal registrlar: AX, BX, CX, DX;
  
• 
  qisim registrlari: CS, DS, SS, ES;
  
• 
  surish registrlari: IP, SP, BP, SI, DI;
  
• 
  bayroq registrlari: F.
  

Agarda registrlar 4-baytli yoki 8-baytli bо‘lsa, ularning nomlari bir oz о‘zgaradi: masalan, 4-baytli universal registrlar AX, BX, CX, DX mos ravishda YEAX, YEBX, YECX, YEDX kabi nomlanadi. Bu holda ularning ikki baytli yoki bir baytli qismi ishlatilsa registrning bu qismlarning nomi quyida kо‘riladiganga mos.




1.12-rasm. Mikroprotsessor xotirasining registrlari.


Universal registrlar
AX, BX, CX va DX registrlar universaldir (ularni kо‘pincha umumiy vazifa registrlari (UVR) deb ataydilar); ularning har birini xohishiy axborotlarni vaqtincha saqlash uchun ishlatish mumkin, bunda har bir registr bilan butunligicha va uning har bir qisimi (yarmi) bilan alohida ishlashga ruxsat etilgan (mos 2-baytli registrlarning AN, VN, SN, DN katta (High) baytlar, AL, BL, CL, DL registrlari esa kichik (Low) baytlari). Lekin universal registrlarning har birini dasturning ba’zi aniq buyruqlarni bajarishda maxsus registr sifatida ishlatish mumkin:

• 
  AX registri – registr – akkumulyator, u orqali mikroprotsessorga axborotlarni kiritish-chiqarish amalga oshiriladi, kо‘paytirish va bо‘lish amallarini bajarilishida AX amalda qatnashuvchi (kо‘payuvchi, bо‘linuvchi) birinchi sonni saqlashga va amal tugagach uning natijasini (yig‘indi, natija) yozishga ishlatiladi;
  
• 
  VX registri kо‘pincha axborotlar qismida baza manzilini saqlash uchun va massivlar bilan ishlanganda xotira maydonining boshlang‘ich manzilini saqlash uchun ishlatiladi;
  
• 
  SX registr – registr – sanoq qurilmasi, siklik amallarda takrorlanish sonini sanash uchun ishlatiladi;
  
• 
  DX registri 32-razryadli sonlar bilan ishlashda registr-akkumulyatorni kengaytiruvchi sifatida ishlatiladi hamda kо‘paytirish va bо‘lish amalsini bajarishda esa xotira yacheykasining manzilini saqlash uchun yoki kiritish-chiqarish amalsida tashqi qurilma port nomerini saqlash uchun ishlatiladi.