masalalari, ixcham bayon etilgan. C hag‘m iniyning bu kitobi haqida turlicha
fikr m avjud. B a’zilar bu kitob C h a g ‘m in iy n in g o ‘z qalam iga m ansub
asar desalar, b o sh q alar u Ibn S inon ing "Tib q o n u n lari" n o m li asarining
qisqartirilgan v ariantidir, deydilar. A m m o, ikkinchi fikr t o ‘g ‘ri b o ‘lm asa
kerak . C h u n k i, C h a g ‘m in iy n in g " Q o n u n c h a ”si Ib n S in o n in g "Tib
q o n u n lari" k itob idan o ‘zining tuzilish i va m asalalarn in g b ayo n etilishi
jih a tid a n b o sh q ac h ad ir. A ftidan C h a g ‘m iniy o ‘z "Q on u n ch a"sid a k o ‘p
m ualliflarning kito b larin i u m u m la sh tirib bayon etg an b o ‘lsa kerak. Bu
fikrni C h ag ‘m iniyning o ‘zi ham tasdiqlaydi. U o ‘z kitobi haq id a so'zlab,
" m a z k u r k ito b n i tu z is h d a m e n k o ‘p m u a llif la rn in g k ito b la rid a n
foydalandim ", deb yozgan.
^ Q o n u n c h a 10 b o b d an iborat. U larn in g h a r biri bir n ec h a qism ga
b o 'lin g an . K itobda quyidagi m asalalar bayon etilgan: tab iat hodisalari va
ularning kishi organizm iga ta ’siri; ju g ‘rofiy m a ’lum otlar, inson tanasining
tuzilishi (a n ato m iy a ); salo m atlik n i saqlash tad b irlari; teridagi h a r xil
ch iq iq lar va u larn i davolash, y a ra -c h a q a la r, tash qi a ’zo lar kasalliklari,
o ziq -o v q a tla r; ich im lik lar, u la rn i tayyo rlash va iste ’m ol qilish va h.k.
C h a g ‘m iniy o rg a n iz m n in g tab iati (xususiyati) m asalasid a u n su rla r
nazariyasiga asoslangan. O lim ning yozishicha un surlarn in g xususiyatlari
(m iz o jla n ) sh aro itn in g t a ’siriga q arab, o ‘zgarishi m u m k in . M asalan,
yoz faslida havo issiq va q u ru q m izojli b o ‘ladi. K u zd a esa so v u q -q u ru q
m izojh b o ‘lib qoladi. Q ishda havo sovuq va h o ‘l m izojli b o ‘ladi. Havoning
b u n d ay
0
‘zgarib turish i kishi organizm iga salbiy t a ’sr etib , u n d a kasallik
keltirib ch iq arish i m um kin.
C hag m iniy ко proq ichki kasalliklar bilan shug'ullang an b o ‘lsa kerak.
C h u n k i, u ic h k i a ’z o la r ( o ‘p k a , m e ’d a , jig a r , ic h a k la r , y u ra k )
kasalliklarini batafsil b ay o n etgan. 0 ‘pk ad a uchray d ig an kasalliklardan
sil, zo tiljam , havo o ‘tk azu v ch i y o 'lla r (tra h ey a, b ro n x lar) kasalliklari
ham da o 'p k a d a n qon kelishi (qon tupurish) kabi holatlarni ju d a mufassal
yozgan. Bu kasalliklarning belgilari va davolash usullarini ko‘rsatib bergan.
M e’d a-ic h ak kasalliklarini davolashda h a r xil d o ri-d a rm o n lard an tashqari
p arh ez u su lid an foydalanishni h am tavsiya etgan. B oshqa a ’zo larn in g
kasalliklariga ozroq o ‘rin bergan. U larda bosh m iya, buyrak, jinsiy a ’zolar
va teri kasalliklari ko ‘rsatilgan.
C h a g ‘m in iy n in g "Q o nuncha"si o ‘zining m asalan i an iq , rav shan va
qisqa lfodalab berishi bilan ajralib turadi. S hunin g u c h u n o ‘sha davrdagi
tabiblarning k o ‘pchiligi shu "Q onu ncha"dan foydalanganlar. C h ag 'm in iy
О zbek isto n d a tibbiyot bilim don i sifatida h am yaxshi iz qoldirgan.
Do'stlaringiz bilan baham: